Program tanımlarıÇEVRE BİLİMLERİ YÜKSEK LİSANS PROGRAMI
Programın Amacı
Programın amacı, çevre sorunlarının tesbit ve çözümüne yönelik ulusal ve uluslararası niteliklere sahip temel araştırmaların yapılabilmesine imkan sağlamak ve çevre bilimleri alanlarında ülkemizin ihtiyacı olan iyi yetişmiş; araştırma - irdeleme yapabilen, isabetli ve doğru karar verme yeteneğine erişmiş bireyleri yetiştirmektir.
Yüksek Lisans Programı çevre yaklaşımları ile ön plana çıkan tüm biyoloji, kimya, fizik, eğitim, ormancılık, ekonomi, sosyoloji, psikoloji, iş ve halk sağlığı, hukuk gibi dalların araştırmalarına açık olacaktır. Alanlar tek başlarına çevre konularına yönelebilecekleri gibi, konuya birlikte de yaklaşabileceklerdir.
Çevresel etkileşimlerin gözlendiği ortamların bozulmasını inceleyen ve bu ortamların yeniden kazanılmasını amaçlayan çalışmaların biyolojik, fiziksel ve kimyasal araştırmalarla izlenmesi; ortaya çıkacak eğitimsel, sosyal, psikolojik, hukuki ve ekonomik sorunların irdelenmesi; öneri ve çözümler üretilmesi yetişen insan gücü ile birlikte çevre bilinç ve uygulamalarının AB ve diğer uluslararası kaliteye ulaşmasını çabuklaştıracaktır.
Çevre sorunları ile ilgili tüm temel bilimlerin disiplinlerarası bir bilim alanında birleşmeleri aradaki iletişimi sıklaştıracağı gibi; uygulama alanlarına yönelik olan ve çevre mühendisliği başta olmak üzere tüm mühendislik, idari, eğitim, sosyal, iktisadi, hukuki ve iş ve halk sağlığına ait hizmetlerin etkin ve doğru üretilmesine katkıda bulunacaktır.
Çevre Bilimleri Yüksek Lisansı Programı mezunları akademik hayata devam edebilecekleri gibi; Çevre Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, Tarım Orman Bakanlığı vb Bakanlıkların kendilerinde olduğu kadar onların ülkemiz genelindeki yaygın hizmet ağında (Hıfzıssıhha Kuruluşları, Sağlık Ocakları, Çevre İzleme İstasyonları, Bölgesel Çevre Denetim Merkezleri vb) ile DPT gibi Kuruluşlarda görev alabileceklerdir.
Açılacak olan Program, Çevre Bakanlığı’nın konu ile ilgili almış olduğu Lisansüstü Çevre Bilimleri Programları açılmasını öneren kararlarını da karşılamaktadır.
Programın Dili : Türkçe
Bilimsel Hazırlık Programı : Bulunmamaktadır.
DERS İÇERİKLERİ
ÇEVRE BİLİMLERİNE GİRİŞ Çevre bilimlerinin tanımı ve kapsamı. Canlılar ve çevre: Dünyanın oluşumu, atmosferin oluşumu, hayatın başlangıcı. Ekolojik temeller: cansız çevre, madde döngüleri, canlı çevre ve ekosistem kavramı, ekosistemlerde besin/enerji akışı. Yerkürenin zenginlikleri: madde kaynakları, enerji kaynakları. Ekolojik bir faktör olarak insan: avcı-toplayıcı toplumları, tarım toplumları, nüfus artışı, nüfus artışının toplum ve biyosfer üzerindeki etkileri ÇEVRE EĞİTİMİNE GİRİŞ Çevre eğitiminin tanımı ve kapsamı . çevre eğitiminin gelişimi. Tiflis Bildirgesi. çevre eğitimi için eğitmenlerin yetiştirilmesi. Genel eğitim ilkeleri, çevre eğitiminin niteliği, esasları ve amaçları, çevre eğitim modelleri, çevre eğitiminde yöntem, ölçme ve değerlendirme ve program geliştirme
BİLİMSEL ARAŞTIRMA TEKNİKLERİ Bilgi, bilim, analitik düşünce ve bilimsel araştırma türleri, bilimsel raporun alt kategorileri ve içeriği, dipnot, alıntı ve kaynakça, araştırma konusunun belirlenmesi, kaynak tarama ve veri toplama, araştırmanın teorik çatısının oluşturulması, araştırma yönteminin belirlenmesi ve tanımlanması, araştırma sonuçlarının değerlendirilmesi.
TOKSİKOLOJİYE GİRİŞ
Farmakokinetik prensipler, kirleticilerin etkime mekanizmaları, önlemler, etkilerden kurtulma yolları. ÇEVRE-CANLI İLİŞKİSİ
Canlıların doğal yaşadıkları ekosistemde organizma ve komünite olarak çevreleri ile olan etkileşimlerinin evrimsel uyum mekanizmaları ve değişen çevresel etmenlerin bunlara etkisi. Değişik ekosistemlerde yaşayan bitkiler ve hayvanlardan (insan da dahil) örnekler üzerinde açıklamalar, yeni araştırmaların bulgurları tartışılarak yapılır.
ÇEVRE-TOPLUM VE TEKNOLOJİ
Toplum ve teknoloji gelişmesinin çevre sorunlarına olan etkileri. Değişik tarihsel kesitlerden örnekler. Sera etkisi gibi küresel etkilerin en aza indirilmesi çabaları, uluslararası anlaşmalar. Geleceğe dönük çabalar. Sürdürülebilir Kalkınma kavramı.
KENTSEL EKOLOJİ
Kentsel habitatlar ve bu habitatların özellikleri, İnsan etkisi altında oluşmuş olan yeni ekolojik şartlar ve bu şartların bitkiler üzerindeki etkileri, Kentlerdeki bitki istilâsı ve sonuçları, Ruderal bitkiler ve özellikleri, Kentsel çevrede gelişen bitkiler ve kommüniteler, Kentlerde gelişen yerli ve yerli olmayan türler, Kentsel ortamlarda yetişen bitkilerde peryodisite, Hızlı nüfus artışı ve kentsel ortamlarda gelişen bitkilere etkileri, Yapılaşma ve sanayileşme ve bu faktörlerin kentsel ortamlarda gelişen bitkilere etkileri, Kentsel habitatlarda gelişen bitkiler üzerindeki insan tahribatı ve bitkilerin tepkileri.
UYGULAMALI İSTATİSTİK
Olasılık, Kesikli ve sürekli olasılık dağılımları, Örnekleme, Örnekleme dağılımları, Güven aralıkları, Hipotez testleri, Deney tasarımı ve varyans analizi modelleri, İstatistik süreç kontrol. ÇEVRE KİMYASI I
Yeryüzünün Oluşum ve Değişimleri, Hayatın Oluşum ve Değişimlerinin Temel Bilgileri. Yeryüzünde elementlerin dağılımı, Yeryüzünde Kimyasal Yerdeğiştirmeler ve Çevrimler; Canlıların Temel Elementleri (O, H, C, N, S, Na, K), Yeryüzünün Yaygın Elementleri (Si, Al, Ca, Mg, Na, K) Biyolojik Faaliyetlerde Önemli Elementler ve İşlevleri; Çevresel Sorun Yaratan Elementler ve Bileşiklerinin Doğada Davranışları; Organik Kirleticiler; Ötrifikasyon; Kirleticilerin Çevresel Etkileri ve Bu Etkilerden Korunma TOPRAK KİRLENMESİ VE KORUNMA Toprak türleri. Toprak oluşum süreçleri. Toprak kirlenmesinin önemi. Toprak geri kazanım yöntemleri ve etkinlikleri.
SU ORTAMLARI EKOLOJİSİ
Su ekosisteminin yapısını oluşturan biyotik ve abiyotik unsurlar. Tatlısu ve deniz ekosistemlerinde ekolojik mekan birimleri ve bu birimlere ait canlı toplulukları. Canlıların bölgesel ve coğrafik dağılışları, ortamlarına olan morfolojik ve fizyolojik adaptasyonları. Ekolojik faktörlerden klimatik faktörler (ışık, basınç, viskozite, sıcaklık, su hareketleri) ile aklimatik faktörlerin (Suda çözünmüş oksijen, Besleyici elementler, karbondioksid, tuzluluk, sertlik, pH, kükürt ve hidrojen sülfür vb).) tanımı ve su canlıları üzerine etkileri. Akuatik ortamda besin ve beslenme faktörü. Tür içi ve türler arası ilişkiler.Popülasyon dinamiği. HALK SAĞLIĞININ TEMELLERİ Halk sağlığının önemi. Korunma yöntmleri. Organizasyon ve uygulamalar. İrdelemeler.
ATMOFERİK RADYASYON Radyasyon kuralları, Kirchoff kanunları, radyasyonun taşınımı, infrared ışıma ile enerji taşınımı, absorpsiyon prosesleri; ilgili termodinamik dengeler, atmosferik optik ve görünürlük, kirleticilerin ışınsal etkileri. GÜRÜLTÜ KİRLİLİĞİ Sesin tanımı, ilerlemesi, girişimi, ses şiddetini ölçüm birimleri, gürültünün sağlık etkisi, gürültü engelleme yolları, dünyadaki ve Türkiye’deki uygulamalar.
YERKÜRENİN ENERJİ KAYNAKLARI
Enerji kaynakları: enerjinin tanımı ve türleri,enerji dinamiği ve kuralları. Enerji kaynakları Yenilenemez kaynaklar: kömür,petrol, ve doğalgaz, nükleer enerji. Yenilenebilir kaynaklar: güneş enerjisi: doğal toplama sistemleri ,teknolojik toplama sistemleri. Yerkürenin enerjisi. Gezegenlerin çekim enerjisi. Hidrojen enerjisi. Türkiye’nin enerji kaynakları. Enerji kaynaklarının kullanımı. Enerji tasarrufu . ÇEVRE EKONOMİSİ
Çevre sorunlarının ekonomik açıdan incelenmesi, çevre korunumunun ekonomiye katkısı, çevre kirliliğinin proses modifikasyonlarıyla önlenmesi yoluyla çevresel giderlerin en aza indirilmesi, dünyadaki uygulamalar.
ÇEVRE YÖNETİMİ
Çevre yönetiminin anlamı. Çevre kirliliğinin giderilmesinde ekonomik,sosyal, ve psikolojik yaklaşımların, yönetim organizasyonunda yer almasının önemi. Toplumun, kirlilik önlemeye katkısının hesaplanması ve yöntem geliştirilmesi. Çevresel fayda kavramı. Refah payı ile çevresel fayda arasındaki ilişkiler.
ATMOSFER FİZİĞİ I Atmosferin Kısa Özeti, Atmosferik Termodinamik, Sinoptik Ölçekte Hava Hareketleri
HAVA KİRLİLİĞİ I Hava Kirleticileri, Hava Kirliliğinin Çevreye Etkileri, Hava Kirletici Kaynaklar, Hava Kirlilik Meteorolojisi, Atmosferik Difüzyon Teorileri, Gaussian Plume Eşitliği
ÇEVRE EĞİTİMİ Çevre korumanın anlamı nedir. Çeve sorunlarının tespit ve çözümü için kimler eğitilir, dünyada ve Türkiye’de yapılmakta olan çevre eğitimi. İlk ve ortaöğretim okulları programında çevre ile ilgili konular ve çevre dersleri. İçerik ve yönlenme bakımından irdelemeler. Türkiye’de çevre eğitimi yapan sivil toplum örgütleri ve programları. Çağımızda çevre eğitiminden beklenenler ve geleceğin çevre eğitimi. Ders konuları, alanda çalışan konuşmacıların konferansları ,seminerler, ve araştırma ödevleri ile desteklenir.
ÇEVRE SORUNLARININ SOSYO-PSİKOLOJİK ETKİLERİ Çevre sosyolojisinin genel tanımı ve tarihçesi. Dünyada ve Türkiye’de ekolojik bozunmanın tarihçesi. Fiziki çevre ve toplum arasındaki etkileşim. Çağdaş toplumlarda çevresel etkilerin sosyal ve psikolojik sonuçları. Resmi çevre politikaları ve alternatif çözüm arayışlarının sosyo-psikolojik açıdan ele alınması.
ÇEVRE KİMYASI II
Su ortamlarındaki denge reaksiyonları. Sularda kirlenmenin izlenmesi ve önlemler. Atmosferdeki kimyasal ve fotokimyasal reaksiyonlar. Atmosfer kirliliğinin izlenmesi ve önlemler. Topraktaki biyokimyasal ve kimyasal reaksiyonlar. Toprak kirliliği önlemleri. Toprak kazanımı. NÜKLEER ATIKLAR Doğal ve yapay radyoaktif maddeler. Nükleer atıkların oluşumu, saklanması, giderilmesi, nükleer radyasyonun ölçüm teknikleri. Radyasyon birimleri ve canlı üzerine etkileri.
ALTERNATİF ENERJİ KAYNAKLARI Tanımı, hidrojen enerjisi, rüzgar enerjisi ,dalga enerjisi.Güneş enerjisinin kullanımı.Piller ,yakıt pilleri, kimyasal ve galvanik piller; kentler ve endüstrideki uygulamalar.
BİTKİ PATOLOJİSİ
Bitki hastalıklarında çevresel etkiler. Etyoloji, ekoloji; ekonomik önemde zarar veren hastalıkların kontrolü. TERATOLOJİYE GİRİŞ Teratolojinin tarihsel geçmişi, Tıbbi ve kimyevi teratolojik maddeler, Kullanılmakta olan test teknikleri, Yeni metodlar, Güvenilir test sistemleri, Hamile bayanların ve gelecek nesillerin korunması. KARA ORTAMLARI EKOLOJİSİ Yeryüzündeki kara ortamlarının ekolojik sınıflandırılması, geçiş bölgeleri, ekosistemlerin etkileşimi. KATI ATIKLAR Katı atıkların sınıflandırılması, toplanması, depolanması, bertaraf edilmesi, enerji kazanımında kullanılmaları. Geri dönüşüm yöntemleri.
MESLEK HASTALIKLARI Değişik meslek gruplarında sürekli gözlenebilen hastalıklar.
İŞ ORTAMLARIN SAĞLIĞI İş ortamlarında özellikle hava ve gürültü kirliliğinin etkileri. Evsel iç ortamlarda günlük kullanım malzemelerinin, sağlığa zaman içinde etkime yolları.
ÇEVRE TOKSİKOLOJİSİ
Kanser yapıcı, mutagen, ve terotogen maddelerle etkileşim. Temel epidemiyolojik prensipler.
ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRİLMESİ
İmar planlarında evsel, ve sanayii yerleşiminin düzeni, imar planlarında çevresel yaklaşımlar, çevresel etkinin somut verilerle ortaya konulması, sanayide yer seçimi, bölgesel kirlilik yükü belirlenmesi, organize sanayii bölgeleri ve yönetim.
ÇEVRE HUKUKU Çevre kanun ve yönetmelikleri. Yeni düzenlemeler. Dünya standartları ile karşılaştırılması. Sorumluluk zinciri. Uluslar arası hukuk ile ülkemiz hukukunun çevre kirlenmesinin önlenmesi ve cezalandırılması konusunda uyuşan ve uyuşmayan kısımları. Irdelemeler.
ISO 9000-ISO 14000 UYGULAMALARI
Sanayinin çevresel yaklaşımları irdeleme ve yönlendirme yöntemlerinin incelenmesi. ATMOSFER FİZİĞİ II Atmosferik Aerosoller ve Bulut, Mikrofiziğine Giriş, Güneş Radrasyonu ve Işıma Dengesi, Atmosferik Dinamik, Genel Sirkülasyon
HAVA KİRLİLİĞİ II Atmosferik Aerosolün Özellikleri, Kuru Birikim, Islak Birikim, İstatistiksel Modeller.