Sanat Tarihi Doktora Programı

Anabilim/Anasanat Dallarının tez aşamasında bulunan öğrencileri tarafından alınması zorunlu olan bu ders, alanın ileri ve özgün konularını içerir. Bu kapsamda alanla ilgili yayın ve makaleler incelenerek analiz ve sentezler yapılır. Seçilen konularda çalışmalar ve araştırmalarda bulunularak raporlar hazırlanır. Bu dersler ilgili Anabilim/Anasanat Dallarının öğretim üye ve görevlilerince yürütülür.

Geç Antik dönem ve sanatından (2.-3.yüzyıllar) Erken Hıristiyan ve -Bizans Sanatı’na geçiş ile bu çerçevede ortaya çıkan sanat eserleri kültürlerarası etkileşim bağlamında ele alınmaktadır. Pagan kültürlerin ve inanç sistemlerinin Hıristiyan sanatına etkileri; mimari, resim, küçük el sanatı ürünleri eşliğinde incelenmektedir.

Paleohıristiyan ve Erken Bizans Sanatı mimari, resim, küçük el sanatı ürünleri incelenmektedir. Sanat eserlerinin oluşumu sırasında kültürlerarası etkileşimin önemi tartışılmaktadır.

4. yüzyıl başından 7. yüzyıla kadar Bizans İmparatorluğu’nda kentler tarihsel ve arkeolojik veriler eşliğinde incelemektedir. Toplumun politik ve askeri yapılanması, kentlerin oluşumunda etkin faktörler, Erken Bizans dönemi kentleri ve bu kentlerdeki kültürel ortam tartışılmaktadır.

7. yüzyıldan 15. yüzyıla kadar Bizans İmparatorluğu’nun farklı bölgelerinde kentlerin yerleşim dokusu tarihsel ve arkeolojik veriler ışığında incelenmektedir. Toplumun politik ve askeri yapılanması, kentlerin oluşumunda etkin faktörler, 7-15 yüzyıllar arasındaki Bizans kentlerinin fiziksel yapısı ve bu kentlerdeki kültürel ortam tartışılmaktadır.

Bu ders kapsamında, Bizans İmparatorluğu’nun komşuları ile siyasi ilişkileri yani sıra sanatsal ve kültürel etkileşimler/karsılaşmalar tartışılmaktadır. İmparatorluğun siyasi, coğrafi, kültürel açıdan ilişki içinde bulunduğu Rusya/Kiev, Bulgar, Gürcü, Ermeni, Latin-Haçlı yerleşimleri ile Müslüman devletler ile ilişkileri irdelenmektedir. Bu tarihsel perspektif çerçevesinde ortaya çıkan Bizans sanatı mimari, anıtsal resim, elyazması, seramik, maden vb. örneklerine; çevre kültürlerin etkisi; sanatçı alışverişine (ya da gezgin sanatçı) bağlı gerçekleşen olası etkileşimlerin Bizans sanatına, dolaylı olarak kilise- ve liturjisine etkileri tartışılmaktadır.

Kronolojik olarak yapılandırılan Bizans Sanatı ve Çevre Kültürler I dersinin devamı niteliğindeki ders kapsamında Bizans İmparatorluğu’nun siyasi sınırları ile politik, askeri ilişkiler içinde bulunduğu çevre kültürler arası etkileşimler/karşılaşmalar tartışılmaktadır. Bu dönemde özellikle Selçuklular, Ermeniler, Gürcüler ve Latinlerle ilişkiler ve bu ilişkilerin sanata yansımaları örnekler eşliğinde incelenecektir.

Bizans, Selçuklu ve Beylikler siyasi sınırlar ve kesişim alanları, Anadolu’da Hıristiyan ve Müslüman halk arasında sosyal, ticari ve kültürel ilişkiler ile bu ilişkilerin ortak yaşama alanlarını kullanan ya da siyasi sınırlara sahip toplulukların ürettiklerine yansımaları nasıl olmuştur? Sorularına cevap aranmaktadır. Mimari açıdan etkileşimlerin görüldüğü yapı türleri, örneğin saray yapıları, dini yapılar, malzeme ve teknik uygulamalar açısından benzerlikler, benzer plan tiplerinin kullanıldığı yapı türleri, sanatçı ilişkileri incelenmektedir.

Bizans, Selçuklu ve Beyliklerin siyasi sınırları ve kesişim alanları, Anadolu’da Hıristiyan ve Müslüman halk arasında sosyal, ticari ve kültürel ilişkiler ile bu ilişkilerin ortak yaşama alanlarını kullanan ya da siyasi sınırlara sahip toplulukların ürettiklerine yansımaları nasıl olmuştur? Soruları yanında özellikle el sanatı ürünlerinde etkileşimlerin  üzerinde durulmaktadır. Dolaşımı kolay olan el sanatı örneklerinin etkileşimleri, örneğin elyazmaları, maden, seramik, çini, mimari plastik, kabartmalı taş eserlerde görülen etkileşimler, sanatçı ilişkileri, teknik, konu, ikonografi ve üslup özellikleri açısından etkileşimler ders kapsamındaki diğer konuları oluşturmaktadır.

Bizans dini mimari örnekleri incelenmekte, planları, malzeme, teknik özellikleri değerlendirilmektedir. Roma ve Geç Roma Dönemi’ne ait bazilikaları malzeme, teknik uygulamaları ve planlamaları, farklı coğrafi bölgelerdeki uygulamaları, Doğu Roma’nın kuruluşundan 7. yüzyıla kadar gelişen tarihsel süreçte oluşturulan dini mimari örnekler malzeme, teknik ve planlama kapsamında değerlendirilmesi yapılmaktadır.

Bizans askeri ve sivil mimari örnekleri incelenerek, malzeme, teknik özellikleri, planları değerlendirilmektedir. Roma İmparatorluk ve Geç Roma Dönemi’ne ait askeri mimarlık örneklerini malzeme, teknik uygulamaları ve planlamaları, farklı coğrafi bölgelerdeki uygulamaların karşılaştırılması yapılmaktadır. Doğu Roma’nın kuruluşundan 7. yüzyıla ve 7. yüzyıldan sonra gelişen tarihsel süreçte oluşturulan yeni savunma stratejileri kapsamında inşa edilen savunma yapılarını malzeme- teknik ve planlama kapsamında değerlendirilmektedir. Ayrıca, bir sınıflandırma yapılabilmesi için gerekli ölçütlerin neler olabileceği konuları üzerinde durulmaktadır.

Kappadokia Bölgesi’nin tarihi-coğrafyası, Kappadokia Bölgesi mimari eserler hakkında yayın taraması, Kappadokia Bölgesi’ndeki duvar yapıları ve Kappadokia Bölgesi’ndeki kayaya oyma kiliseleri konuları üzerinde durulmaktadır.

Kappadokia Bölgesi’ndeki dini mimari eserlerin malzeme-teknik ve plan özellikleri, Kappadokia’daki dini mimari eserlerin litürjik özellikleri, Kappadokia Bölgesi’ndeki dini mimari eserlerde mekân- resim ilişkisi, Kappadokia Bölgesi dini mimari örneklerinin, Hıristiyan Sanatı içinde yeri ve önemi konuları üzerinde durulmaktadır.

Bizans resim ve küçük el sanatları eserlerine ait farklı tür ve malzemelerden örnekler teknik, süsleme, kompozisyon, üslup özellikleri dikkate alınarak incelenmektedir. Tarihlendirme, üretim yeri, banisi, üslupsal atıf konuları ayrıntılı olarak tespit edilerek, problemler üzerinde tartışılmaktadır. Bizans sanatının farklı tarihsel ve bölgesel dönemlerine ait resim ve el sanatı eserlerini teknik, süsleme, kompozisyon, üslup açısından analiz edebilme, karşılaştırabilme, benzer ve farklı özelliklerini belirleme becerisinin kazandırılması amaçlanmaktadır.

Bizans resim ve küçük el sanatları eserlerine ait farklı tür ve malzemelerden örnekler teknik, süsleme, kompozisyon, üslup özellikleri dikkate alınarak incelenmektedir. Tarihlendirme, üretim yeri, banisi, üslupsal atıf konuları ayrıntılı olarak tespit edilerek, problemler üzerinde tartışılmaktadır. Bizans sanatının farklı tarihsel ve bölgesel dönemlerine ait resim ve el sanatı eserlerini teknik, süsleme, kompozisyon, üslup açısından analiz edebilme, karşılaştırabilme, benzer ve farklı özelliklerini belirleme becerisinin kazandırılması amaçlanmaktadır.

Anadolu’da Ortaçağ (1071-1453) Türk sanatının   mimari, resim ve el sanatları örnekleri tanıtılmaktadır. Yapıtların tarihlendirme sorunları,  mimari özellikleri,  Anadolu ve Anadolu dışındaki yapılar ve eserlerle karşılaştırmalar yapılmaktadır. Anadolu’da Ortaçağ Türk sanatının mimari, resim ve el sanatları örneklerinin incelenmesi, bu kültürlere ait sanat eserlerinin sorunlarının tartışılması ve dönemin kültürel ortamı irdelenmektedir.

Anadolu Türk sanatının 14. yüzyıl Beylikler dönemi mimari, resim ve el sanatları örneklerini tanınması, örneklerin tarihlendirme sorunları tartışılması, Anadolu ve Anadolu dışı çağdaşı yapılar ve eserlerle karşılaştırılması gibi konular incelenmektedir.

İslam resim sanatında görülen başlıca üslupların analiz yöntemlerinin ve özellikleri, seçilen merkezlerde üretildiği bilinen eserler ile resim teknikleri, resimsel düzenleme, derinlik, hacim, renk, ifade, hareket gibi üslup özellikleri, farklı merkezler arasındaki etkileşimler, sanatçı göçleri, kültürel bağlamlar, yerel beğeni ve talepler, resimlerin hitap ettiği alıcı kitlesinin ve üretim biçiminin üslupların oluşumundaki rolü, başkent- taşra, saray- şehir atölyelerinin üretimleri ve üslupları ders kapsamı içindeki konuları oluşturmaktadır.

Anadolu Selçuklu mimarisinde görülen başlıca yapı türleri, yapı tiplerine göre süsleme çeşitleri ve çözümlemeleri, dönemin plan şemaları irdelenmektedir.  Anadolu Selçuklularının sanat ve kültür ortamı, mimari dil ve üslup özelliklerinin okuması yapılmaktadır. Anadolu Türk mimarisinin oluşum ve gelişim sürecini sorgulanması, dönemin sosyal, siyasal ve kültürel yapısını yorumlaması, yapı tiplerinin malzeme- teknik ve bezeme özellikleri üzerinde durulmaktadır

14. yüzyıl Beylikler dönemi mimarisinde görülen başlıca yapı türleri, yapı gruplarına göre süsleme çeşitleri ve çözümlemeleri, 14. yüzyıl Beylikler döneminin kültürel ortamı ve 14. yüzyıl Beylikler dönemi sanatında Anadolu Selçuklu geleneği üzerinde durulmaktadır. Anadolu Türk mimarisinin gelişim ve değişim süreçlerinin sorgulanması, dönemin sosyal, siyasal ve kültürel yapısının yorumlanması, plan tipi, malzeme-teknik, üslup ve bezeme özelliklerinin ayırt edilmesi konuları irdelenmektedir.

15. yüzyıl Osmanlı Sanatı, Osmanlı sanatının batı ve doğusundaki kültürlerle etkileşimi, özgün bir Osmanlı mimari ve sanatının oluşumu, başlıca yapıtların analiz ve tartışmaları yapılmaktadır. Osmanlı sanatının İslam mimari ve sanatı içindeki yeri, coğrafi ve tarihi bağlam içinde özgünlüğünün kavranması, bu konudaki temel tartışma ve yayınların tanıtımı ders kapsamındadır.

16. yüzyıl Osmanlı Sanatı, Osmanlı sanatının ve mimarisinin klasikleşmesi, başkent-eyalet sanatları, başlıca yapıtların analiz ve tartışmaları, sanat üretimi ve hamileri, saray sanatçıları, mimarları üzerinde durulmaktadır.  16. yüzyıl Osmanlı sanatının temel nitelikleri, bu konudaki temel tartışma ve yayınların tanıtımı da yapılmaktadır.

Osmanlı sivil mimarisi alt gruplara ayrılarak anlatılmaktadır. Eğitim, ticari, sağlık, idari ve kamu, bayındırlık ve su mimarisi ile konut mimarisi alt grupları oluşturularak, alt gruplar içine giren yapı tipleri mimari ve bezeme özellikleriyle tanıtılmakta, çevre kültürler ile karşılaştırma yapılmaktadır. Okul, kitaplık, han, çeşme, ev, saray vb. yapı tiplerinin başlıca özelikleri, gelişim çizgisi, biliniyorsa eserlerin patronları, mimarları ve sanatçıları hakkında bilgiler verilmektedir.

Osmanlı mimarisinde en fazla çeşitlilik gösteren sivil mimari hakkında genel bilgi verilerek, Osmanlı sivil mimarisinin farklı örnekleri tartışılmaktadır. Özellikle ticari ve sosyal fonksiyonlu yapılar toplumsal ve günlük yaşamla birlikte ele alınarak, çevre kültürlerle bağlantılar kurulmaktadır

Osmanlı İmparatorluğu’nun Timurlu, Memluk, Safavi ve Babürlü gibi diğer İslam devletleriyle kültürel etkileşimi ve Osmanlıların mimari ve görsel sanatlara yaklaşımındaki özgün yanları tartışılmaktadır. Osmanlılarla diğer İslam kültürleri arasındaki rekabet, bunun sanatsal tutuma yansıması, ülkeler arasında gidip gelen sanatçılar ile diplomatik heyetler aracılığıyla taşınan sanatsal beğeniler ve üsluplar üzerinde durulmaktadır. Ayrıca, Osmanlılara bu devletlerden armağan veya ganimet olarak ulaşan sanat eserlerinin kültürel etkileşimdeki rolü, Osmanlı sanatının fethedilen yörelerin sanatsal dillerinden esinlenerek çeşitlenmesi, Osmanlıların fethettikleri yörelerdeki yerel gelenek ve beğenilerin dönüşümdeki rolleri irdelenmektedir.

Osmanlı sanatının çağdaş Avrupa sanatıyla etkileşimi ve Osmanlı sanatının başta Balkanlar ve İtalya olmak üzere Avrupa mimari ve görsel sanatlarıyla ilişkisi üzerinde durulmaktadır. Osmanlıların Avrupa’yla rekabeti ve bunun sanatsal tutuma yansıması, Avrupa devletleri ile Osmanlılar arasında gidip gelen sanatçılar ve diplomatik heyetler aracılığıyla taşınan sanatsal beğeniler ve üsluplar ders kapsamındadır.  Ayrıca, Osmanlılara bu devletlerden armağan veya ganimet olarak ulaşan sanat eserlerinin kültürel etkileşimdeki rolü, biçimleri, Avrupa’dan alınan siparişlerin Osmanlı çini, halı ve kumaş üretimindeki etkisi, Osmanlı sanatının fethedilen yörelerin sanatsal dillerinden esinlenerek çeşitlenmesi, Osmanlıların fethettikleri yörelerdeki yerel gelenek ve beğenilerin dönüşümdeki rolleri, Osmanlı imgesinin ve beğenisinin Avrupa’daki etkileri ve kullanılma biçimleri de konular arasında yer almaktadır.

Avrupa’da sanayi ve endüstri devrimi temelinde 19. yüzyılı belirleyen siyasi ve toplumsal değişimler, kültürel ortam ve sanat, modernizm, modernleşme ve modern sanat, yeni yönetim biçimlerinin oluşturduğu kent ve mimarlık anlayışı,  görsel sanat ürünleri, sergileme olanakları, değişen sanat koruyuculuğu kavramı ve talepleri gibi konular ders kapsamındadır. Klasisizm Romantizm, İzlenimcilik, Sembolizm ve Art Nouveau sanat akımları, 19. Yüzyıl Osmanlı modernleşmesi ve sanata yansımaları, sanatçılar, sanat yapıtları ve sorunları üzerinde de durulmaktadır.

19. yüzyıl kültür ve sanat ortamı, sanat akımları, sanatçılar ve sanat yapıtları, Türkiye’deki yansımalar çerçevesinde belirlenen bir sorunun tartışması yapılmaktadır.
Ayrıca, 19. yüzyıl Avrupa ve Osmanlı sanatı çerçevesinde belirlenen bir sorunla ilgili inceleme, araştırma ve eleştiri yapma becerisinin kazandırılması amaçlanmaktadır.

Belirlenen bir sorun çerçevesinde 20. yüzyıl ilk yarısındaki kültür ve sanat ortamı, sanat akımları, sanatçılar ve sanat yapıtları, Türkiye’deki yansımalar üzerinde durulmaktadır. 20. yüzyıl Türk sanatı, çağdaş sanat akımları ve sanatçılarına ilişkin inceleme, araştırma ve eleştiri becerisinin kazandırılması amaçlanmaktadır.

1950 sonrası çağdaş ve güncel sanat sorunları ve oluşumlarının Türkiye’deki görünümü, çağdaş ve güncel sanat akımları, sanatçı ve sanat yapıtları incelenmektedir. Çağdaş ve güncel sanat akımları ve sanatçılara ilişkin inceleme, araştırma ve eleştiri becerisinin  kazandırılması amaçlanmaktadır.

18. yüzyıl sonlarından 20. yüzyıla kadarki modernite ve modern sanat sorunları, sanat ve sanat ortamı, bu konudaki değişik yaklaşımlar ve sorunlar üzerinde durulmaktadır.
Ayrıca, sanat akımları ve sanatçılarına ilişkin inceleme, araştırma ders kapsamındaki diğer konuları oluşturmaktadır.

20. yüzyıldan  günümüze  kadarki  modernizm ve modernizm sonrası devinimleri, düşünürlerin görüşleri, yeni kuramlar, yeni ifade biçimleri, küratörlük, müzecilik, çağdaş sanat oluşumları,  sanat ve sanat ortamı, bu konudaki değişik yaklaşımlar  ve sorunlar ders kapsamındaki konuları oluşturmaktadır.  Ayrıca, 1950 sonrası kültür ve sanat ortamı, küreselleşme, postmodern kültür ve sanat sorunları, yeni ifade biçimleri ve etkinlikleri tartışılmaktadır.

1960’lardan sonra ortaya çıkan mimarlık sorunları, mimarlık sorunlarına çözüm arama yöntemlerinin değişmesi ve çeşitlenmesi, önemli mimarlık manifestolarının tartışılması ve değerlendirilmesi yapılmaktadır. Ayrıca, II. Dünya Savaşından sonra mimarlık alanında meydana gelen hızlı gelişmeler üzerinde durulmaktadır.

Çağdaş Türk mimarlığının sorunları, çağdaş Dünya mimarlığının Türkiye’yi nasıl etkilediği, çağdaş Türk mimarlarının düşünceleri ve yapıtları, Türkiye’deki üniversite yerleşkelerinin değerlendirilmesi yapılmaktadır. Çağdaş Türk mimarlığının anlayışı öteki ülkelerin mimarlık anlayışları ile karşılaştırıp sonuçları irdelenmektedir.

Modernizm, modernist kuram, kavram ve düşünürler, Baudlaire, Marks,  Bell,  Fry, Greenberg, vd. Gelenek ve Avant-Garde, “sanat için sanat”,  “öteki”, temsil krizi, meşrulaştırma, sanat ve modernizm, fotoğraf, sinema, performans ve görsel sanatlar, hazır nesne, kolâj, asamblaj, frotaj gibi konular ders kapsamındadır. Modern sanat kuramları ve kavramları üzerine tartışabilme,  belli kuramları sanat yapıtlarına uygulayarak çözümleme ve eleştirme yapabilme, seçtiği konu üzerinde düşünme, kaynak kullanma, sınıflandırma, soru sorma, eleştirme ve değerlendirme yapabilme becerisinin kazandırılması amaçlanmaktadır.

Küreselleşme, postmodernizm, sanat ve kuramcılar, semiyoloji, yapısal antropoloji, post yapısalcılık, psikoanaliz, yapıbozum, post modern feminizm, vd.  Lyotard, Baudrillard, Lévi- Strausse,  Barthes, Derrida, Foucault, Lacan, Kristeva, vd.  Metafor, metanomi, gerçekliğin taklidi, siberya, vd.  Feminist sanat, performans ve video, post modern resim, elektronik sanat, internette sanat, vd.  Fotoğraf ve cinsiyet, sanat ve pazar, vd. Nesne olarak kültür, yerleştirme, küratörlük, müzede sanat, kimlik ve beden konuları üzerinde durulmaktadır. 1970 sonrası sanat kuramları ve kavramları üzerinde tartışabilme, belli kuramları sanat yapıtlarına uygulayarak çözümleme ve eleştirebilme becerisinin kazandırılması amaçlanmaktadır.

Sanat tarihinin herhangi bir alanında ve tarihsel döneminde seçilecek bir coğrafyada, yenilikler, etkilenmeler, baniler, vd.  çerçevesinde sanat ve sanatçı sorunları üzerinde durulmaktadır. Sanat tarihindeki belli bir soruna (örneğin sanat tarihinde kadın sanatçı sorunu gibi) odaklanma, bu konuda bilgi, belge ve veri toplama, sorunla ilgili  ödev/proje hazırlama, analiz, sentez ve eleştiri yapma gibi konular ders kapsamındadır.

Antik dönemden günümüze belli tarihsel dönemlerde doğu ve batı coğrafyalarındaki uygarlıkların kültür ve sanat alanındaki etkileşimleri, bunların nedenleri bağlamında seçilecek belli konu ve sorunları (19. yüzyıldan günümüze Fransa ve Türkiye’de kamu   binalarında cam ve demir kullanımı, İslam Resim Sanatının çağdaş sanattaki yansımaları vd.) üzerinde durulmaktadır. Ayrıca,  belli bir dönemin kültürel ve sanatsal etkileşiminin düşünce,  kuram ve ifade biçimlerinin farklı kültürlerdeki görünümleri, yansımaları ve nedenleri, farklı kültürler arası etkileşimlerin tarih içinden zamanımıza kadar geçmişi, geleneğin gücü ve mekândan mekâna, toplumdan topluma geçişinin nedenleri ders kapsamında irdelenmektedir.

Antik dönemden günümüze belli tarihsel dönemlerde doğu ve batı coğrafyalarındaki uygarlıkların kültür ve sanat alanındaki etkileşimleri ile bunların nedenleri bağlamında seçilecek belli konu ve sorunlar üzerinde durulmaktadır. Ayrıca, belli bir dönemin kültürel ve sanatsal etkileşiminin düşünce,  kuram ve ifade biçimlerinin farklı kültürlerdeki görünümleri, yansımaları ve nedenleri hakkında bilgi toplama, farklı kültürler arası etkileşimlerin tarih içinden zamanımıza kadar geçmişini, mekândan mekâna, toplumdan topluma geçişinin nedenleri ders kapsamında irdelenmektedir.