Sosyal Antropoloji Doktora Programı

Bu dersin temel konularını sosyal bilimlerde, araştırmalarda ve etnografik incelemelerde karşılaşılan etik konular, sorunlar ve yeni duyarlılıklar oluşturmaktadır. Son yıllarda bioetik dalındaki gelişmelere paralel olarak ortaya çıkan yeni boyutlar, yeni görsel ve duysal teknolojinin getirdiği etik kaygılar ile araştırmacı, araştırma ekibi üyeleri, yayınevi gibi farklı kişi ve kuruluşların etik ilkeler karşısındaki konumu tartışılmaktadır. Etik bildirgelerin tanıtılması ve tartışılması, gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde sosyal araştırmalarda karşılaşılan farklı etik boyutlar değerlendirilmektedir. "Gelişmiş"- inceleyen toplumlarla, "gelişmekte olan"- incelenen toplumların etik konulara yaklaşımları kıyaslamalı olarak değerlendirilmektedir. Sosyal araştırmalarda güç ilişkilerinin yarattığı etik sorunlar, kopyacılık (plagiarism), patent, entelektüel haklar, kültürel haklar, yerli hakları, "güçsüze ses verme" çabaları, yayın hakları gibi konu ve kavramlar örneklerle tartışılmaktadır.

Antropoloji konuşmaları, öğrencilere sosyal bilimlerde önemli kişileri ve araştırmaları tanıtma amacını taşımaktadır. Üniversite dışından ve içinden davetli konuşmacıların sunuşları ve bunu izleyen soru-tartışma ortamı ile öğrenciler, sosyal konuların bilimsel olarak ele alınış ve işlenişini canlı bir ortamda izleme fırsatını bulmaktadırlar.

Bu dersin amacı, öğrencilere kültür konusunda ileri okuma ve yazma becerileri kazandırmaktır. Ders, kültür, etnisite, cemaat örgütlenmesi gibi belli kavramlar çevresinde şekillenmektedir. Konular, seçme okumaların yanı sıra, etnografik ve belgesel filmler ile desteklenmektedir.

Öğrencileri doktora sınavına hazırlarken “disiplin olma” fikrine odaklanan Antropolojik Teoride İleri Seminer dersi önceki dönemlerde öğrencilere temel hazırlamış olduğu düşünülen iki dersin okumalarına ileri seviyede eklemeler yapmayı tasarlamaktadır. Klasik Antropoloji Okumaları ve Modern Antropoloji Okumaları. Bundan başka, antropoloji okumalarına eleştirel bir bakışla disiplinin teorik konumu ele almayı amaçlamaktadır. Derste sözlü sunum yapılacak, tartışmalar olacaktır.

Bu dersin amacı, etnografik mülakat konusuna ileri düzeyde bir giriş yapmaktır. Dersin ana hatları sosyal, kişisel, teknik ve etik konular olarak belirlenmiştir. Dersi alacak olan  öğrencilerin uygulama sırasında bu teknikleri detaylı olarak kullanmaları öngörülmektedir.

Bu derste genel olarak sosyal bilimlerde, özel olarak sosyal antropolojide yöntem ve ideoloji arasındaki bağlantı incelenecektir. Yöntem, sosyal bilimler için başlı başına bir sorun olarak durmaktadır. Hangi durumda hangi yöntemin kullanılacağı, kullanılan yöntemler kuşkusuz sosyal bilimci için bir araştırmaya başlamadan önce, bir konuyu tanımlamadan önce belirlemesi gereken işlerin başında gelmektedir. Bu belirlenimler ise sosyal bilimcinin duruşundan, ideolojisinden bağımsız olamaz.

Bu dersin amacı Osmanlı İmparatorluğu ve Türkiye Cumhuriyeti'ni içeren, toplumsal tarihimiz açısından önem taşıyan günlük ve hatırat türlerindeki eserlerin incelenmesi ve değerlendirilmesidir. Bu kaynaklar, geçmişi tamamen kişisel bakış açısı ve öznel yaklaşımlarla sunduklarından, yazar ve eserlerin çeşitliliği ışığında, oldukça değişik yaklaşımlar, hatta tezatlar görülmekte ve sosyal/kültürel hayat hakkında değerli veriler sağlanmaktadır. Biyografik anı, seyahatname ve mektup gibi türlerden de zaman zaman faydalanan öğrenciler, geçmişimiz ve geçmişimizin günümüze etkileri hakkında geniş bir bilgi birikimine sahip olmaktadır.

Bu derste antropoloji bilim dalının sömürgeciliğe yaklaşımı irdelenmektedir. Sömürgecilik tarihi, kültürel temsiller, kültürel hegemoni ve başkaldırı formları üzerinde durulmaktadır. Batı sermayesinin akraba ilişkileri üzerine kurulu üretim şekillerini değiştirmesi, sömürge yönetiminin stratejileri ve global bir ekonomik sistemin kuruluşu tartışılmaktadır.

Bu derste Amerikalı yerliler ile Amerika yerlisi olmayanların arasındaki ilişkilere eleştirel bir bakış getirilmektedir. Amerika yerlileri örneğinden hareketle, egemen sosyal gruplarla daha güçsüz konumdaki insanların, azınlıkların ve özellikle yerli halkların modern toplumlarda kültürel çeşitliliğini ifade etmelerindeki güçlükler tartışılmaktadır.

Bu ders, antropoloji bilim dalının din ve inanç sistemlerine bakış açısını tartışmaktadır. ‘İlkel’ insanların dinleri teorik bir perspektif ile incelenecektir. Konu başlıkları ilkellik fikri, antropolojik olarak din tarihi, dinsel deneyimler, rüyalar, mitler, ritüeller, fal, büyü teorileri, Şamanizm, iyileştirme, dinsel değişmenin dinamikleri ve gücü kavramlarını kapsayacaktır.

Bu ders, çağdaş anlatı teorilerine sosyal yaşantı açısından bakarak, anlatı ve mekân konularının antropolojik olarak nasıl ele alınabileceğini ve antropolojik yazında anlatı konusunu araştırmaktadır. Mitlerin, hikâyelerin ve yazılı veya sözlü diğer formların batılı ve batılı olmayan toplumlarda nasıl kullanıldığı ve bunların mekânlarla olan bağlantıları incelenmektedir. Hem anlatıların mekânları, hem de mekânların anlatıları ele alınarak anlatı ve varoluş konuları üzerinde durulmaktadır. Derste okunan yazarlardan bazıları, Victor Turner, Bruno Bettleheim, John Berger, Keith Basso, Renato Rosaldo, Jean-François Lyotard, Michel de Certeau, Walter Benjamin, George Marcus ve Clifford Geertz'dir.

1960'larda ve 1970'lerde disiplinlerarası ilginç ve heyecanlı bir araştırma alanı olan iletişimin etnografyası çeşitli disiplinlerden kuramsal ve metodolojik bazı yöntemleri bir araya getirmiştir. Bu yaklaşımların büyük bir bölümü hala kültürel araştırmalarda anahtar roller üstlenmektedir. Etnopoetik, dili sanatsal olarak kullanır ve sözlü sanata, bunun oluşumuna ve temsiliyetine önem verir. Yani etnopoetik yazılı dilden çok, konuşulan sanatsal dil ile ilgilenir. Bu ders, öğrencileri dilbilimin antropolojisine hazırlamakta ve bunu yaparken de dili kültür bağlamında irdelemektedir.

 
ANT 643 DÜNYA MUTFAK KÜLTÜRLERİ

Bu ders, günümüzde dünyada mutfak kültürlerinin coğrafi, tarihi, sosyal, ekonomik, politik ve teknolojik parametreler tarafından şekillendirilmesini disiplinlerarası bir perspektifte inceleyecektir. Ayrıca içinde bulunduğumuz yüzyılda, dünya pazarlarındaki küresel süreçlerin etkisiyle ulaşım ve iletişimdeki değişimin, köy ve kentlerdeki insanların besin imkânları ve beslenme biçimlerinin değişimi üzerindeki etkisi üzerinde durulacaktır.

Bu dersin temel amacı sosyal bilimlerde değişik araştırma olanaklarının arttırılması ve özellikle tarihsel sosyoloji dalında çalışacak öğrencilerin farklı biyografik kaynaklarla tanışmalarını sağlamaktır. Dersin okuma listesi içinde yer alan Türkçe biyografik çalışmalar, otobiyografiler ve anılar belli bir toplumsal değişme mantığı içinde sıralanmaktadır. Önce Osmanlı devletinin son döneminde anılarını yazmış olan kişilerin anıları gündeme gelecektir. Daha sonra Osmanlı'dan Cumhuriyet'e geçiş sürecinde siyasal süreçlerin yanı sıra aile ve iş yaşamındaki değişikliklerin izlenebileceği anılar ele alınacaktır. Son olarak, değişik toplumsal sınıf ve tabakalardan gelen kişilerin anıları okutularak öğrencilerde biyografik hassasiyetlerin geliştirilmesi amaçlanmaktadır.

Bu derste "iyi" ve "kötü" gibi değerler üzerinden belirlenen etik davranışın tanımlanması yapılmakta ve davranışının sorumluluğunu taşıyan kişiyi konu edinen temel etik kavramları incelenmektedir. Erdem, kötülük ve ahlak yasası konularında Aristoteles'ten başlayarak Kant'a dek, daha sonra "etik"in değerinin de sorgulandığı Kant sonrası felsefeden günümüze değin süren tartışmalar ve toplumsal sorunlar kültürel açılımları bağlamında tartışılmaktadır.

İnsanların bitkilerle ilişkilerini inceleyen etnobotanik çalışmaları, son yıllarda yerel kültürlerin bitkiler hakkında sahip oldukları derin bilginin giderek yok olduğunun anlaşılmasıyla birlikte önem kazanan disiplinler arası dallardan biridir. Biyoloji, kimya, antropoloji, etnoloji gibi çeşitli bilim dallarına ait tekniklerden yararlanan bu çalışmalar lisansüstü ve doktora öğrencilerine teorik okumalar ve pratik çalışmalarla tanıtılmaya çalışılacaktır.

Antropoloji bilim dalının birikiminden yararlanarak, farklı kültürlerden örneklerle kültür bütünlüğü ile sağlık-hastalık arasındaki bağın incelenecek, sosyalleşme ve etnosantrizm kavramlarının tartışılacaktır. Sağlık sektörü kültür bütünlüğü içinde değerlendirilecektir.

Bu ders, insanlar, kültür, toplum ve gıdalar arasındaki karmaşık ilişkiyi irdelemeyi hedeflemektedir. Farklı tarihsel dönemler ve coğrafya çerçevesinde insanların toplumsal ve kültürel gelişimine bağlı olarak oluşan gıda tercihleri ve nedenleri; ilk çağlardan beri gelişen teknolojinin gıda üretimi ve yemek alışkanlıkları üzerindeki etkileri; gıdaların ve yemeklerin resim, heykel, müzik ve dans gibi güzel sanat dalları ile etkileşimi; dini inançlar, kültürel değerler ve standartların gıda tercihleri ile etkileşimi; ekonomik ve  politik koşulların gıda üretimi ve tüketim örüntüsü üzerindeki etkileri; gıda güvenliği,  gıda hijyeni ve kültür ilişkisi gibi konuları kapsayacaktır.

Bu derste, değişik kültürlerdeki insanların din adamı ve şaman olma yöntemleri incelenmektedir. Şamanın tedavi etme, avlama ve cenaze ritüellerini yerine getirmedeki rolü anlatılmaktadır. Farklı kültürlerde şamanlara hangi ekolojik, sosyal, politik ve psikolojik fonksiyonlar atfedildiği tartışılmaktadır. Şamanların büyük çoğunluğunun psikolojik olarak anormal olduğuna dair yaygın antropolojik inanış ile ilgili gerçekler analiz edilmekte ve şamanların peygamber, rahip, imam gibi diğer din adamları ile arasındaki benzerlik ve farklılıklar incelenmektedir.

Göstergebilim, kültürel ürünlerin, işaretler sistemi içinde çalışılması olarak tanımlanabilir. Bu ders, göstergebilim konularını ileri düzeyde incelemek ve tartışmak için tasarlanmıştır. Derste, gösterge, göstergeler arası ilişkiler, bildirişim gibi konular önce detaylı olarak kuramsal açıdan ele alınmakta, daha sonra çeşitli alanlardan -edebiyat, dil, resim, reklam, karikatür- örnekler seçilerek, göstergebilimsel yöntemlerle çözümlenmektedir.

Bu ders "diğer ülke/millet/insan topluluğu" imgelerinin oluşumunu, dönüşümünü, yayılmasını ve karşılanmasını inceleyecektir. Dersin amacı yerleşmiş önyargılarla ilgili bilinç oluşturmak ve bunların uluslararası ilişkilere etkisi ile ilgili bir bilinç oluşturmaktır. Çizgi romanlar ve masallardan gezi yazıları, gazete yazılarına kadar birçok farklı kaynak incelenecek, yazılı ve görsel yayınlar taranarak bu imgelerin derinlemesine analizi yapılacaktır. Derste, semiyoloji, algı kuramı ve hermenötik gibi birçok analiz yönteminden yararlanılacaktır.

Bu derste, "Orientalizm"in (Şarkiyatçılık) başlangıç ve gelişmesi eleştirel bir bakış açısıyla ele alınmaktadır. Ortaçağdan itibaren Batı'lı gezginler, savaşçılar ve din adamları aracılığı ile Doğu ile başlayan ilişkiler sonrasında Batı'nın Doğu'ya bakış açısı yüzyıllar sürecinde değişime uğramıştır. Rönesans hümanizmi ile gelişen ve 17. yüzyılda Batı'nın yayılımcılık ve sömürgecilik etkisiyle perspektifi değişen bu bakış açısı ve Batı'nın Doğu'ya yaklaşımı çeşitli edebi ve bilimsel metinler aracılığıyla incelenmektedir.

Bu seminer, dünyadaki çeşitli müzikleri ve müzikle ilintili insan davranışlarını inceleyip dünya müzik sistemlerinin çeşitliliğini ve bunların kültür ve toplumda rollerini anlamayı, yorumlamayı ve açıklamayı hedefler. Müzik türleri, etnomüzikoloji disiplinini etkilemiş olan evrimcilik, yayılımcılık, tarihsel özgücülük/görecilik, yapısalcılık, işlevselcilik, simgecilik ve göstergebilim gibi antropolojik akım ve yaklaşımlarla ele alınıp çözümlenir.