Sosyoloji Doktora Programı

Anabilim/Anasanat Dallarının tez aşamasında bulunan öğrencileri tarafından alınması zorunlu olan bu ders, alanın ileri ve özgün konularını içerir. Bu kapsamda alanla ilgili yayın ve makaleler incelenerek analiz ve sentezler yapılır. Seçilen konularda çalışmalar ve araştırmalarda bulunularak raporlar hazırlanır. Bu dersler ilgili Anabilim/Anasanat Dallarının öğretim üye ve görevlilerince yürütülür.

Gençlik tanımları; gençlik kavramının tarihsel süreç ve kültür yapıları içinde karşılaştırılması; çağdaş toplumda gençlik; gençlikle ilgili sosyolojik kuramlar; Türkiye’de ve Batı ülkelerinde gençlik sorunları.

Sosyal yapı, kültürel yapı, sosyo-kültürel yapı, toplumsal yapı, sosyal bünye vb. gibi temel sosyolojik kavramların aralarındaki farklar tartışıldıktan sonra, Türk kültürünün başlangıcından bugüne üç farklı dönemdeki (bozkır kültürü dönemi, İslamiyet dönemi, Cumhuriyet dönemi ve sonrası) gelişimi ve Türkiye’nin toplumsal yapısı üzerine yazılı eserler eleştirel bir yaklaşımla incelenmektedir.

Sosyal kurumların yapısal analizi konusunda bilgi verildikten sonra, Türkiye Cumhuriyeti döneminde altı temel sosyal kurum ile ilgili yapısal-kategorik veriler konu edilmektedir. Öğrencilerin tezlerine ilişkin kendilerinin saptadığı bir temel sosyal kurumla ilgili yine kendilerinin  seçtiği değişkenler arası ilişki bağlamında hazırladıkları raporlar tartışılmaktadır.

Sosyal tabakalaşmaya ilişkin kavram, model, teori, yaklaşım ve teorisyenler. Eski Türk devletleri, Selçuklu, Osmanlı ve Cumhuriyet Türkiyesinde sosyal tabakalaşma yapı ve niteliğinin incelenmesi. 

Öğrencinin özel ilgi alanlarındaki yeni sosyolojik akımların derinlemesine incelemesi yapılmaktadır. Teorisyenlerin kişisel tarihleri, yaaşadıkları dönemin toplumsal özellikleri, teorisyenin bilimsel kurgusu ve eleştirileri tartışılmaktadır.Modern sosyolojik teorinin değişik odaklarının analizi.

Çağdaş sosyoloji teorileri içinde (öğrencilerin tez çalışmalarına yardımcı olacağı düşünülen teoriler öncelikli olmak üzere) temel paradigmaların öncülerinin karşılaştırılmalı olarak incelenmesi.

Azgelişmişlik ve yoksulluk konuları, modernleşme ve bağımlılık kuramları bağlamında ele alınmakta, gelişmiş, gelişmekte olan ve azgelişmiş toplumlarda yoksulluk ve yoksullara sağlanan kamu hizmetleri ve sosyal politikalar arasındaki farklılıklar tartışılmakta,yoksulluğun nedenleri ve yoksulluğun artmasının yol açacağı sonuçlar ile yoksullukla mücadelede getirilen çözüm ve öneriler üzerinde durulmaktadır. Bunun yanında yoksulluk ve azgelişmişlik konularının eğitim, sağlık, barınma, işgücü, nüfus, suç, göç, kentleşme, aile gibi toplumsal konularla ilişkisi ele alınmaktadır.

Medya-siyaset, medya-ekonomi, medya-sanat, medya-din, medya-aile ve kadın konuları ile medya-ideoloji çerçevesinde, toplumu manipüle etme gücüne yönelik konuları kapsamaktadır.
Medyanın günümüzde oynadığı rolü dikkate alarak medya, devlet ve toplum ilişkilerinin sosyolojik açıdan analiz edilmesi; bu gelişmelerin uluslararası ilişkilere olan etkilerinin sosyokültürel bakımından değerlendirilmesi.

Sosyal problemin tanımı ve  özellikleri, sosyal problemlere ilişkin kuramsal yaklaşımlar (fonksiyonalist, çatışmacı, interaksiyonist, feminist ve postmodern teoriler), sosyal problemin analizine yönelik araştırma yöntemleri, küresel ve yerel boyutta sosyal problemlerin tartışılması, bazı sosyal problemlerin irdelenmesi.

Kalite, Toplam Kalite Yönetimi, Yaşam Kalitesi tanımları, bu kavramların birbirleriyle ilişkisi. Kalite ve  Toplam Kalite Yönetimi anlayışının sosyo-tarihsel gelişimi, yaşam kalitesine ilişkin interdisipliner yaklaşımlar, sosyolojik perspektifte yaşam kalitesini belirleyen faktörler, yaşam kalitesi araştırma yöntemleri, yaşam kalitesinin sosyal problemlerle ilişkilendirilmesi, gençlik, yaşlılık, eğitim, aile, sağlık, kentsel yaşam v.b., alanlarda yaşam kalitesinin sosyolojik bakış açısında incelenmesi, oluşturulabilecek politikaların tartışılması konularını irdelenmektedir.

Günümüz farklı sosyal yapılarında ve özellikle ülkemizde önemli sosyal problemler olarak karşımıza çıkan terör, dünyanın farklı ülkelerine göçmen olarak gitmek isteyen bireyleri yasadışı yollarla bu ülkelere götürmeyi vaat eden insan kaçakçılığı, yönetici suçları olarak tanımlanan beyaz-yaka suçluluğu ve uyuşturucu ticareti gibi konular bu dersin kapsamındadır.  Bu suçların işleniş biçimleri, sıklıkları ve dağılımları ülkelerin sosyal yapılarıyla ilişkili olarak farklılık göstermektedir. Bu farklılıklar ve suçların olası nedenleri mevcut teoriler ışığında tartışılacak ve bir senteze ulaşılmaya çalışılacaktır.

Temel sosyal değişme teorilerinin sınıflaması ve sistematik olarak incelenmesi. Sosyal ve kültürel değişmeyle ilgili seçilmiş alanlarda derinlemesine inceleme ve sosyolojik analiz.

Klasik kırsal dönüşüm teorilerini, esas olarak Marx, Lenin, Kautsky ve Chayanov’un köylülük, köylü ekonomisi ve kapitalist gelişme sürecinde köylülük ve köylü ekonomisinin dönüşümüne dair kuramsal çözümlemeleri incelenmektedir. Bunu dikkate olarak ileri kapitalist ülkeler de dahil olmak üzere çağdaş dünyada köylülük ya da basit meta üretiminin sürüp gitmesini, ve eski sosyalist toplumlarda tarımda kapitalist ve basit meta üretiminin yeniden canlanmasını  açıklamaya çalışan başlıca kuramsal çalışmalar ya da açıklama biçimlerinin içeriği incelendikten sonra, Türkiye’de kırsal dönüşüm yol ve biçimleri, Türk tarımında basit/küçük meta üretiminin yerleşmesi/istikrarsızlaşması hakkındaki tartışmalar ele alınmaktadır. 

Bu derste kadın suçluluğuna ilişkin klasik ve modern teorilerle ilişkili olarak, kadınların işledikleri ve kadınlara karşı işlenen suçlar incelenecektir. Sosyal değişme süreci kadınların işledikleri suçların türünü ve miktarını değiştirmiştir. Günümüzde kadınlar erkeklerin işlediklerine benzer şiddet suçlarına eskisinden daha sık katılmaktadırlar. Bu nedenle, günümüzde kadınların katıldıkları şiddet suçları, örneğin; adam öldürme ve seri cinayetler de bu ders kapsamında incelenecektir. Bunlara ek olarak, kadınlara karşı en sık işlenen aile içi şiddet, ırza tecavüz, töre ve namus cinayetleri de bu dersin kapsamında ele alınacaktır.

Bu ders küreselleşmenin, siyasi, ekonomik ve kültürel boyutlarını ileri düzeyde analiz etmeyi amaçlamaktadır. Dersin konusunu küreselleşmenin ortaya çıkışı ve küreselleşme kuramları oluşturmaktadır. Bu kuramlar, bürokrasilerden ağlara, kurumsal yönetişim, çokuluslu şirketler, işte yaşanan değişimler, sosyal eşitsizlik, küresel rekabet için eğitim, küresel ekonomide devletler ( refah reformu, vergi reformu, düzenleyici reform), kültürün yayılımı, küreselleşme ve dünya değerleri, küreselleşme ve güvenlik, küreselleşme ve aile, küreselleşme ve eğitim, küreselleşme ve inanç sistemleri ile ilgili tartışmaları içermektedir.

Bilimi sosyolojik açıdan incelemek, yani bir kurum ve bir organizasyon olarak bilim olgusunun  değişme süreci içinde  geçirdiği dönüşümleri  analiz etmek için bu süreçler makro ve mikro düzlemde ele alınmaktadır. Makro düzlemdeki analizlerde,  bilim paradigmasındaki değişmeleri  sosyo-kültürel değişim süreci içinde ele alınır. Bu, bilim olgusunun da içinde yer aldığı ve   siyasi, iktisadi, coğrafi, sosyal  ve kültürel nedenlerin etkileşimi ile oluşan etkileşim örüntüsünün  zaman ve mekan şartlarına göre incelenmesi demektir. Mesa düzlemde  bilimadamları  topluluğunun, bilimsel bilgi üretme ve iletme açısından içinde bulundukları  kuruluş / organizasyon şartları ile olan etkileşimleri ele alınırken, mikro düzlemdeki analizlerde bilim adamları topluluğundaki sosyal etkileşimler incelenmektedir.

Bir alt kültür sistemi olarak bilimin diğer alt kültür sistemleri ile (hukuk, politika iktisat, din, sil, sanat, v.b.) etkileşimi.Türkiye'nin sosyokültürel yapısındaki değişme süreci içinde bu ektileşimin aldığı görünümler. Bu görünümleri etkileyen iç ve dış faktörlerin zaman boyutunda incelenmesi.

Türk sosyolojisinin tarihi gelişimi ve II. Meşrutiyet dönemi fikir akımlarının ayrıntılı olarak incelenmesinden sonra, seçilecek bazı Türk sosyologlarının (Hilmi Ziya Ülken Orhan Türkdoğan, Sabri F. Ülgener, Birsen Gökçe, Şerif Mardin, Amiran Kurtkan Bilgiseven, Nihat Nirun vb.) görüşlerinin Türk sosyo- kültürel hayatının dinamikleri ve Batıdan gelen tesirlerle nasıl şekillendiği, onların görüşlerinin Türk sosyo- kültür yapısı ve fikir hayatını nasıl etkilediği ve Türk sosyoloji tarihi içindeki yerleri incelenip değerlendirilecektir.

Disiplinlerarası bir yaklaşımla, kadınların çiftlik işleri ve ücretli işler; tıp, hukuk ve bilim gibi profesyonel alanlara kadar uzanan mesleklere artan oranlarda katılımını içermektedir. Değinilen konular; kadının işi ile ilişkili olarak fiziksel, zihinsel ve ekonomik durumunun iyileştirilmesini, onun işgücüne yüksek katılımını etkileyen sosyo-ekonomik faktörleri, ailenin dışındaki yükümlülüklerini genişletirken yüklendiği rollerin gözden geçirilmesini ve bütünleştirilmesini, bütün bunların aile üzerindeki etkilerini ve diğer felsefi, psikolojik ve politik etkenleri kapsamaktadır.

Genel anlamda şiddetin ne olduğuna ilişkin temel bilgiler gözden geçirildikten sonra, aile ve şiddet ile ilgili konular üzerinde odaklaşılmaktadır. Bu incelemenin ardından, aile içi şiddetin dinamikleri ve bu alanda etkili faktörler incelenmektedir. 

Farklı sosyal/kültürel bağlamlarda informal sosyal kontrol stratejileri detaylı biçimde irdelendikten sonra, Foucault’nun Hapishanenin Doğuşu adlı çalışması incelenmektedir.

Belli başlı sosyo-kültürel yapıların oluşumu ve günümüzdeki durumları model ülkelerin seçilmesi ile incelenerek sosyo-kültürel görelilik temelinde mukayese edilecektir.

Farklı sosyo-kültürel yapıların birbirleriyle temasları ile ilgili temel kavramlar (kültürleşme, uyum, erime, çatışma v.b.) ve farklı kültürlerin temaslarıyla meydana gelen çatışma ve denge modelleri incelenecektir.