Sosyoloji Yüksek Lisans Programı

Anabilim/Anasanat Dallarının tez aşamasında bulunan öğrencileri tarafından alınması zorunlu olan bu ders, alanın ileri ve özgün konularını içerir. Bu kapsamda alanla ilgili yayın ve makaleler incelenerek analiz ve sentezler yapılır. Seçilen konularda çalışmalar ve araştırmalarda bulunularak raporlar hazırlanır. Bu dersler ilgili Anabilim/Anasanat Dallarının öğretim üye ve görevlilerince yürütülür.

Araştırma ve inceleme rapor yazım süreci, metni örgütleme, bibliyografya düzenleme, konferans ve tebliğ sunumu.

Araştırma ve inceleme rapor yazım süreci, metni örgütleme, bibliyografya düzenleme, konferans ve tebliğ sunumu

Sosyolojik bilgisini edinmek  istediğimiz sosyo-kültürel gerçekliğin doğası üzerindeki farklı ontolojik, epistemolojik sayıltılara sahip olan  pozitivistik, fenomenolojik ve bütüncü sosyal bilim paradigmaları ve metodolojileri incelenir. Metodoloji ve metod ilişkisi; tümevarım, tümdengelim ve hipodedüktif yöntem; olay- olgu, kavram -terim, sayıltı- kuram, kuram- hipotez   kavramları aralarındaki  bağıntılar kadar, bilimsel araştırmanın hedefleri olarak analiz, sınıflandırma ve sentez  kavramları derinlemesine ele alınır. Üç temel sosyal bilim paradigmasının  yöntem anlayışı olarak, sırasıyla, nicel yöntem, nitel yöntem ve bütüncü yöntemler ele alınır. Son olarak sosyal bilimler ve etik konusu üzerinde durulmaktadır.

Sözel ve görsel  anlatım, bilgi edinme,  bilgiyi gözlemleme ve uygulama. Bilgiyi gözlemleme aşamasında,  hoca tarafından verilen ödev formatına göre yayınlanmış  iki  araştırmanın (nicel ve nitel araştırma yöntemine örnek olarak) analizi yapılmaktadır. Bilgiyi uygulama aşamasında ise öğrenciler seçtikleri bir araştırma konusunu projelendirilmektedir. Bu aşamada derslerde tartışılarak tamamlanacaktır.

Nicel metodolojik yaklaşımda hakim olan pozitivistik görüş ile nitel metodolojik yaklaşımda hakim olan yorumlamacı görüşün genel niteliklerinin karşılaştırılması, nitel araştırmanın bilimsel araştırmadaki önemi, nitel araştırmanın kuramsal temelleri, nitel araştırmanın temel özellikleri, nitel araştırma süreci, aşamaları, araştırmacının ve araştırılanların konumu, veri toplama teknikleri, veri değerlendirmede izlenen yollar, verilerin nicel ve nitel analizleri,saha çalışması, odak grup, durum incelemesi, yaşam hikayesi yöntemlerinin incelenmesi,nitel araştırmanın avantaj ve dezavantajlarının tartışılması, nitel yaklaşım çerçevesinde gerçekleştirilmiş örnek çalışmaların incelenmesi örnek çalışmaların yapılması bu örnek konuda araştırma sürecinin ve tasarımının raporlaştırılması.

Antik Yunan filozoflarından başlayarak on sekizinci yüzyıla kadar felsefe tarihine ve siyasi düşünceler tarihine kısaca değinilmektedir. Aydınlanma çağı filozofları ve sosyolojinin kurulma aşamasına ilişkin görüşler tartışılmaktadır. Klasik sosyoloji kuramlarından yapısal işlevsel, çatışmacı ve sosyal davranışçı ekolün içinde yer alan bazı sosyologların teorileri karşılaştırmalı olarak ele alınmaktadır.

Yirminci yüzyıldan bu yana yapısal işlevsel, çatışmacı, sosyal davranışçı, eleştirel yaklaşımlar ve postmodern paradigmalar içinde yer alan bazı sosyologların teorilerine ilişkin konulardan oluşmaktadır.

Medyada kültürel çalışmalar bağlamında cinsiyet ayrımcılığı ve feminizm kavram ve kuramları çerçevesinde medyada kadının temsili ile kadın magazinleri, soup operalar, beyaz diziler, internet metinleri, fotoğraflar, reklamlar ve romanlar gibi popüler anlatı tarzlarını okumak ve  kadın/erkek imgelerinin medyadaki sunumları aracılığı ile ataerkil kültürün yeniden üretiminin yarattığı hegemoniyi yorumlamak.

Endüstrileşme ile ilgili kavram ve sosyolojik teoriler, taylorizm, fordizm, post-fordizm ve esnek üretim, çalışma ve yönetim ilişkilerindeki değişme, çağdaş çalışma örgütleri, meslek sisteminde değişen eğilimler, sendikalar, sosyal  politika ve işsizlik, kadınlar ve erkekler arasındaki ücret eşitsizliği, küreselleşmenin ekonomik boyutu, ulusaşırı şirketlerin/sermayenin gelişmesi ve ulus-devletin krizi gibi konuları kapsamına almaktadır.  

Sosyal tabakalaşma ile ilgili belli başlı teori ve yaklaşımlar ele alınmaktadır. Ayrıca tabakalaşma türleri ve toplumsal değişim sürecindeki dönüşümlerin incelenmesi esas alınmaktadır. Bu çerçevede günümüz dünyası ve ülkemizdeki tabakalaşma tarzlarının incelenmesi amaçlanmaktadır. Toplumsal tabakalaşma ile ilgili düşünceler Platon’dan başlayarak Aristo, Machiavelli, Marx ve Weber’den günümüze incelenmektedir. Ayrıca kast, stand ve sosyal sınıf kavramları ve onlara ilişkin yaklaşımlar üzerinde durulmaktadır.

Öncelikle sosyolojik literatürdeki sosyal sistem modelleri ve bu bağlamda sanat sosyolojisinde kullanılan temel metodik yaklaşımlar ve bunların belli başlı temsilcileri tartışılmakta sonra sanatın diğer sosyal kurumlarla olan etkileşimi bağlamında (din, ekonomi, siyaset vb gibi) sosyal sınırları, fonksiyonları, paradoksal sonuçları irdelenmektedir. Bu çerçevede sanat ve toplumsal koşullar ekseninde toplumsal evrim sürecinde farklılaşan sanat ve sanatçı kavramları tartışılmaktadır.

Kendi kendine yeten bir toplumdan uzmanlaşmaya dayalı bir topluma geçiş sürecinde, tüketim kavramının kazandığı yeni anlamlar ele alınacağı gibi; Marx, Weber, Simmel, Veblen gibi klasik düşünürler ile Marcuse, Bourdieu, Baudrillard gibi modern / postmodern düşünürlerin tüketim konusuyla ilgili görüşleri irdelenecektir. Ders kapsamında tüketim sürecinin sosyal ve kültürel nitelikleri, tüketim toplumu ve tüketim kültürü, boş zaman etkinlikleri, yeni bir tür sosyalizasyonun gerçekleştiği yer olarak alış-veriş mekanları, tüketim ve yabancılaşma, moda, marka bağımlılığı, medya ve propaganda, reklamcılık ve pazarlama gibi konular tartışılacaktır.

Sosyalizasyon sürecinin amaçları, mekanizmaları ve ajanları ( Aile, okul ve kitle iletişim araçları) tartışıldıktan sonra, temel sosyalizasyon teorilerinin belli başlı temsilcileri konu edilmekte, kullandıkları kavramsal model üzerinden farklılıkları ve ortak noktaları saptanmaya çalışılmaktadır. Konuların işlenişi sırasında öğrencinin seçeceği bir ilgi alanı ve konu çerçevesinde hazırladıkları bir ödev sunumu tartışma ortamı içinde yapılmaktadır.

Değişim kavramı ve sosyal yapı ilişkileri, değişme teorileri, klasik ve modern görüşler, fiziki, biyolojik, teknolojik, ekonomik, din ve dil, şehirleşme ve endüstrileşme, coğrafi ve sosyal hareketlilik, sosyal değişme sebepleri, Türkiye’de sosyal değişme.

Kitle ve medya ile ilgili olarak liberal, eleştirel (Frankfurt Okulu) ve postmodern paradigmalar üzerinde durulmaktadır. Modeller bağlamında temel modeller, kitle iletişiminin bireyler, toplum ve kültür üzerindeki etkileri, izleyiciyi merkez kabul eden modeller, kitle iletişim sistemlerinde üretim, seçim ve akış modelleri konuları detaylı olarak incelenmektedir.

Global açıdan toplumsal cinsiyet. Toplumsal cinsiyet ve sosyalizasyon. Toplumsal Cinsiyet Kimliği, Toplumsal Cinsiyetin Kuramsal Analizi. Türkiye’de Kadın Araştırmaları

Köylü ekonomisi ve toplumunun oluşumuna giden tarihsel süreç devlet oluşumu ve toplumsal işbölümünün gelişimi ile bağlantısı içinde incelenmektedir. Bunu modernliğe giden farklı yollarda köylülüğün geçimlik üretimden  meta üretimine geçiş yapmaya zorlanması  süreci ve bunun hem köylü cemaatlerinin kendi iç yapıları hem de kendileriyle bütünleştirildikleri daha geniş örgütlenme ağları açısından doğurdukları sonuçların incelenmesi izlemektedir. Bu genel çerçeve içinde Türkiye’deki gelişmeler ele alınmaktadır. Burada Osmanlıların göçebe aşiretlerden bir köylülük ve böylece köylü ekonomisine dayalı geleneksel bir devlet oluşturma siyasaları, Osmanlı toprak rejimi ve geçirdiği merhaleler, Osmanlı döneminden başlayarak tarımda geçimlik üretimden piyasa için üretime geçiş süreci, Cumhuriyet döneminde köylü ekonomisinin yapısal olarak dönüşümüne yönelik devlet siyasaları ve bunların doğurduğu etkiler ele alınmaktadır.

Göç sosyolojisinin kuramsal temelleri, göç olgusunu belirleyen çeşitli nedenler, göç tipleri, uyum ve uyumsuzluk sorunları, mesleki değişmeler, kültür çatışması ve yol açtığı sorunlar, asimilasyon ve doğurduğu tepkiler. Yabancı ülkelerde kültürel benliği koruma, göç alan ülkelerde milli nüfus içinde yabancıların oranı ve yabancılara karşı tutum. Geriye dönüş ve doğurduğu sorunlar, Türkiye ve Batı Avrupa arasındaki ilişkiler, Türkiye’de göç sosyolojisi ile ilgili araştırmalar.

Genel olarak sosyolojinin problemleri, Türk sosyolojisinin problemleri, Türkiye’de sosyoloji eğitiminin problemleri eleştirel ve sentezci bir yaklaşımla incelendikten sonra, temel bir veya birkaç aktüel sosyal problem alınıp bununla ilgili Türk sosyolojisinde ne gibi tespitlerde bulunulduğu ve ne gibi öneriler getirildiği incelenip değerlendirilmektedir.

Türk sosyolojisinin tarihi gelişimi ve II. Meşrutiyet dönemi fikir akımlarının ayrıntılı olarak incelenmesinden sonra; seçilecek bazı Türk sosyologlarının ( Mübeccel Belik Kıray, Niyazi Berkes,  Şerif Mardin, Baykan Sezer, Nilüfer Göle, İsmail Hakkı Baltacıoğlu, Mümtaz Turhan, Erol Güngör, İsmail Hüsrev Tökin vb.) görüşlerinin Türk sosyo-kültürel hayatının dinamikleri ve Batıdan gelen tesirlerle nasıl şekillendiği, onların görüşlerinin Türk sosyo-kültür yapısı ve fikir hayatını nasıl etkilediği ve Türk sosyoloji tarihi içindeki yerleri incelenip değerlendirilecektir.

Modernist kriminolojik teoride makro ve mikro boyutta nedenselliğin kurgulanışı;  mikro-düzey nedensellik kurgusu: klasik ve rasyonel seçim teorisi, biyolojik teori, psikolojik teori, sosyal kontrol ve öğrenme teorileri, etkileşimci teori ve etiketleme yaklaşımı. Makro-düzey nedensellik kurgusu: sosyal ekoloji ve sosyal dezorganizasyon teorisi, yapısal ve altkültürel gerilim teorisi, çatışmacı, radikal ve eleştirel teori.

Gençlik, sapmış davranış ve suçlulukla ilgili teorik yaklaşımlar, konunun araştırılmasına yönelik metodolojik tartışmalar, konu ile ilgili son dönem araştırmalar, gençlik suçluluğunun coğrafik ve demografik açıklanması, gençlik suçluluğunun nedenleri ve sonuçları, gençlik suçluluğunun sosyal ve kültürel faktörleri, gençlik suçluluğunun informal ve sosyal kontrolü, gençlik suçluluğu ile ilgili Türkiye’de ve dünyada yapılan son dönem araştırmalar üzerinde durularak  gençlik suçluluğunun sosyal, kültürel ve yasal zeminleri ile ilgili teorik ve pratik araştırmalar değerlendirilmektedir. Ayrıca öğrencilere konu ile ilgili küçük araştırma ödevlerini gerçekleştirme imkanları tanınmaktadır.

Suça ilişkin modernist yaklaşımların genel bir değerlendirmesi yapıldıktan sonra, öğrencilere olumlayıcı postmodern yaklaşımın kullandığı bazı temel kavramlar tanıtılmaktadır: Goffman’da “damga” ve “toplam kurumlar”; Cohen ve “etiketleme”; Matza’da “sürüklenme”, Katz ve “suçun baştan çıkartıcılığı”; Foucault ve “söylem”; Henry ve Milovanovic’te “konstitütif kriminoloji”; Baudrillard ve “üstgerçeklik ve medya”.

Sosyal kimlik nedir, nasıl oluşur, oluşumuna etki eden  faktörler nelerdir, benlik, kişilik, kimlik arasındaki temel farklar nelerdir vb. gibi soruların yanıtlanmasından sonra, burada etkili olan   toplumsal değerler-normlar ve bunlar arasındaki ilişki ve etkileşimlerin sosyal kişilik üzerindeki etkisi ele alınmaktadır. Öğrencilerin kendilerinin rapor hazırlamak üzere seçtikleri kimlik konusu üzerinde çalışan  mikro teoriler ve teorisyenlerden bazılarının  görüşleri detaylı olarak incelenmekte ve tartışılmaktadır.

Türk sosyal düşünce tarihinin önemli temsilcilerinin ve modellerinin sosyal kimlik bağlamındaki görüşleri detaylı olarak ele alınmaktadır. Öğrencilerin konu ile ilgili olarak hazırladıkları araştırma raporları incelenmekte ve tartışılmaktadır.

Belli başlı sosyolojik teoriler çerçevesinde "kültür" kavramı ve teorileri incelenecek, kültür ilimlerinin gelişme teorileri üzerinde durulacak ve çağdaş kültür teorileri işlenecektir.