TARİH ANABİLİM DALI
YÜKSEK LİSANS
Bilim Dalı Başkanı : -
Anabilim Dalı Başkanı : Prof. Dr. Ali İhsan GENCER
- PROGRAMIN İLİŞKİLİ OLDUĞU BÖLÜM VE FAKÜLTE
TARİH ANABİLİM DALI / EDEBİYAT FAKÜLTESİ
Anabilim Dalı Başkanı : Prof. Dr. Ali İhsan GENCER
Fakülte Dekanı : Prof. Dr. Korkut Tuna
- OKUTULAN DERSLER VE İÇERİKLERİ
Programda kredisiz olarak yer alan Seminer dersinde, öğrencilerden ilgilendikleri konular hakkında ya da belli bir konu üzerinde seminer hazırlamaları istenir. Bu konular bütün öğrenciler ve öğretim üyeleri ile birlikte tartışılır.
- ESKİÇAĞ TARİHİNİN KAYNAKLARI I-II
Tarihin Tanımı; Eskiçağ Tarihinin Konusu ve Coğrafi Sınırları; Birinci ve İkinci Elden olmak üzere kendine özgü kaynakların tarifi ve tasnifi; Yardımcı Bilim Dalları (Filoloji, Paleografi, Epigrafi, Arkeoloji, Numismatik, Kronoloji, Arkeometri, Coğrafya, Antropoloji, Etnografya gibi bilim dallarının tanımı); Eskiçağ'da kullanılan takvim sistemleri gibi konu başlıklarının tanımlarından sonra bu dönemde Yunanca/Grekçe yazan tarihçiler incelenmektedir: Hekataios, Herodotos, Thukydides, Ksenophon, Ephoros, Theopompos, Timaios, Isokrates, Demosthenes, Kallisthenes,Ptolemaios, Aristoboulos, Kleitarkhos, Eratosthenes, Berossos, Manetho, Polybios, Poseidonis, Sicilyalı Diodoros, Damaskos'lu Nikolaos, Halikarnossos'lu Dionysos, Strabon, Flavius Josephus, Plutarkhos, Appianos, Flavius Arrianos, Cassius Dio Cocceianus, Pausanias, Claudius Ptolemaios, Eusebios, Zosimos, Prokopius. Roma'da tarih yazımı ön bilgisini takiben, Latince yazan tarihçiler okutulmaktadır: Quintius Fabius Pictor, Martius Portius Cato, C. Licinius Macer, Gaius Iulis Caesar, Cicero, Cornelius Nepos, G. Sallustus Crispus, M. Terentius Varro, Aululs Hırtius-Gaius Asinius Pollio, Titus Livius, G. TrogusPompeius, Vallieus Paterculus, Quintius Curtius Rufus, Gaius Plinius, Cornelius Tacitus, Gaius Plinius (Genç), Gaius Suetonius Tranquillus, Florus, Marcus Iunianus Iustinus,
Scriptores Historiae Augustae (Anonim), Ammianus Marcellinus, Eutropius, Paulus Orosius. Konu, Yunan ve Roma tarihçilerinden kalan fragmanları derleyen temel yayınlar ile bitmektedir.
- ESKİÇAĞDA ANADOLU'DA ULAŞIM:URARTU YOLLARI
I. Binyılda Doğu Anadolu Bölgesi'nde güçlü bir krallık olarak ortaya çıkan Urartular, Merkezleri Van olmak üzere kuzeyde Kafkaslara, güneyde Toroslara, doğuda Urmiye Gölü'nün batı kıyılarına ve batıda ise Fırat kıyılarına kadar yayılmışlardır. Geniş bir coğrafyaya yayılan Urartu Devleti özellikle Ekonomik ve Siyasal düzenlemeler için güçlü ve planlı bir yol ağına ihtiyaç duymuştur. Bu çerçevede, topoğrafik yapı da göz önüne alınarak Başkent Tuşpa (Van) dan başlayıp çeşitli bölgelere uzanan yol şebekeleri oluşturulmuştur. Bu yollar Anadolu'nun ve Dünyanın ilk düzenli ulaşım ağıdır.
- ESKİÇAĞDA ANADOLU'DA ULAŞIM:PERS KRAL YOLU
Assur Koloni Çağı'ndan beri, Anadolu'da gerek ticari gerekse siyasi amaçlı çeşitli yol güzergahları bulunmaktaydı. Pers Kral Yolu, M.Ö. 5. yüzyılda Batı Anadolu kıyılarına kadar yayılan Perslerin oldukça genişleyen egemenlik alanını denetlemek, siyasi ve ticari ilişkileri yürütmek ve bu çerçevesinde haberleşmeyi de olabildiğince hızlandırmak gerekmiştir. Batı Anadolu kıyılarından, Sardeis ten başlayan yol Susa'ya kadar uzanmaktaydı. Yol güzergahı üzerine farklı görüşler ve öneriler sunulmuştur. Yol hakkında antik kaynaklar özellikle Herodotos önemli bilgiler vermektedir.
- ESKİ YUNAN VE ROMA ORDULARININ ÖRGÜTLENMESİ I-II
Özellikle Hellenistik dönem ve Roma dönemi orduları, savaş taktikleri, donanımlar, kuşatma teknolojileri gibi konular üzerinde durulacaktır. Ayrıca, askeri haber alma, çeşitli özel birlikler ve para askerlerin durumu da yine incelenecek konular arasındadır. Hellenistik krallıklarının ve Roma İmparatorluğu'nun profesyonel ordularında yaşam, bu orduların lojistiği, ücretler ve rütbelerin değerlendirilmesine çalışılacaktır. Kara ordularının yanı sıra, deniz gücü ile ilgili ödevler ve seminerler de verilmektedir. Deniz gücünün orduya olan etkisi, deniz savaşında kullanılan taktikler ve gemiler, filolar ele alınacaktır.
- MİLATTAN ÖNCE II-I. YÜZYILDA ROMA-ANADOLU İLİŞKİLERİ I-II
M.Ö. 2-1 yüzyıllar arasında Anadolu Roma ilişkilerinin, Anadolu ve Akdeniz Dünyasına etkileri üzerinde bilgi verilmektedir. Roma'nın Seleukos, Pergamon ve diğer küçük Hellenistik krallıklarla ilgili ile olan ilişkileri, Anadolu'daki Yunan şehirlerinin Roma hâkimiyetine tepkileri ve sosyo-ekonomik durum bu derste incelenmektedir.
Tarih çalışmalarında antik nümismatiğin yeri ve önemi vurgulanmakta; öğrencilere antik sikkelerin eskiçağ tarihi ile olan ilişkisi anlatılmaktadır. Sikkeler üzerinde yer alan yazı ve tasvirlerin tarihi anlamada ve yazmada nasıl kullanılabileceği üzerinde durulmaktadır.
- ANADOLU'NUN TARİHİ COĞRAFYASI I-II
Antik Yunan ve Roma döneminde Anadolu'daki bölge ve eyalet sınırları, antik nehir, dağ ve şehir isimleri ele alınacak konular arasındadır. Antik coğrafyacıların Anadolu hakkında yazdıkları ve bunların yorumlanması dersin kapsamı dahilindedir.
- YAZILI KAYNAKLARA GÖRE DOĞU ANADOLU'NUN MADEN YATAKLARI
Doğu Anadolu Bölgesi'nde M.Ö. 13. - 6. yüzyıllar arasında önemli bir siyasi güç olarak varlığını sürdürmüş olan Urartular, geniş bir coğrafyaya da egemen olmuşlardır. Urartu Krallığı'nın kurulup gelişmesinde Doğu Anadolu Bölgesi'nde yer alan maden yataklarının, özellikle demir yataklarının rolü büyüktür. Bölgedeki zengin demir, bakır, gümüş ve altın yataklarıyla değerli ve yarı değerli taş yatakları, kil ve tuz yatakları özellikle I. Binyılda Yakındoğu coğrafyasında önemli bir güç haline gelen Assur Krallığının ilgisini çekmiştir. Özellikle Assur yıllıkları bu konuda önemli bilgiler vermektedir. Urartu Krallığı gerçek anlamda Anadolu'nun ve dünyanın en büyük madenci toplumudur.
- YAZILI KAYNAKLARA GÖRE DOĞU ANADOLU'NUN HAMMADDE YATAKLARI:
Doğu Anadolu Bölgesi'nde 13. - 6. yüzyıllar arasında önemli bir siyasi güç olarak varlığını sürdürmüş olan Urartular, geniş bir coğrafyaya da egemen olmuşlardır. Urartu Krallığı'nın kurulup gelişmesinde Doğu Anadolu Bölgesi'nde yer alan maden yataklarının özellikle demir yataklarının rolü büyüktür. Bölgede yer alan Maden yatakları özellikle I. Binyılda Yakındoğu coğrafyasında önemli bir güç haline gelen Assur Krallığı'nın da ilgisini çekmiş ve Assur ile Urartu Krallığı arasında bu çerçevede önemli mücadeleler olmuştur. Bu kapsamda özellikle Assur Yazılı Belgeleri önemli bilgiler vermektedir. Assur kralları bölgeye yapmış oldukları seferlerde ele geçirdikleri maden ganimetlerinin miktarını bir bir kayda geçirmişlerdir. Böylelikle bölgenin ne kadar zengin bir maden potansiyeline sahip olduğu anlaşılmaktadır.
Bu derste öğrencilere Ortaçağ Tarihi kapsamında bir konu üzerinde bilimsel araştırma tekniklerini kullandırılarak araştırma yaptırılmakta böylece pratiklerinin geliştirilmesi amaçlanmaktadır.
- BİLİMSEL ARAŞTIRMA TEKNİKLERİ
Çok geniş bir dönemi kapsayan Ortaçağ Tarihi alanında kaynak tanıtımı, kaynakların incelenip değerlendirilmesi, dipnot ve bibliyografyanın veriliş biçimi gibi teknik konular dersin içeriğini oluşturmaktadır.
Büyük Selçuklu Devleti'ne tâbi olarak yine Selçuklu hanedan üyelerince Suriye ve Filistin bölgesinde kurulan bu devletin siyasî, askerî faaliyetleri hakkında bilgiler verilmekte, özellikle bu devletin Haçlılar ile olan münasebetleri üzerinde durulmaktadır.
İslâm'ın ortaya çıkışından sonra kurulan İslâm devletlerinin matematik, astronomi, tıp, eczacılık vb. gibi konularda dünya ilim hayatına yapmış oldukları katkılar ve bu katkıları yapan ilim adamları ve eserleri hakkında bilgiler verilmektedir.
Bu derste Osmanlı Devleti'nin kuruluş devrinde özellikle Rumeli'nin fethi ve Türkleşmesinde önemli rolleri olan Evrenosoğulları ile Mihaloğulları'nın tarihi hakkında bilgiler verilmektedir.
- OSMANLI- ANADOLU BEYLİKLERİ MÜNASEBETLERİ I-II
14.-15. yüzyıllarda Osmanlıların Anadolu'daki diğer beyliklerinden Karamanoğulları, Çobanoğulları-Candaroğulları, Germiyanoğulları ve Karesi Beyliği ile olan siyasî, askerî ve kültürel münasebetleri hakkında bilgi verilmektedir. Ayrıca 14.-15. yüzyıllarda Osmanlıların Anadolu'daki diğer Türk beylikleri olan Saruhanoğulları, Aydınoğulları, Menteşeoğulları, Hamidoğulları, Dulkadıroğulları, Ramazanoğulları ile olan münasebetleri hakkında bilgiler verilmektedir.
- SULTAN MESUD DEVRİ TÜRKİYE SELÇUKLULARI
1116-1155 tarihleri arasında Türkiye Selçuklu Sultanı olan Mesud döneminde Anadolu'daki siyasî, askerî, ekonomik durum, diğer Türk devletleri ve Bizans ile olan münasebetler hakkında bilgi verilmektedir.
1099 yılında Kudüs'ün Haçlılar'ın eline geçmesi sonrasında kurulan Haçlı Kontluklarına yardım ve destek amacıyla başlatılan İkinci Haçlı Seferi'nin başlangıcı , seyri ve sonuçları hakkında bilgiler verilmektedir
X V-XVI. Yüzyıl Osmanlı klasik dönemi ile ilgili çeşitli inceleme konuları üzerinde çalışılmaktadır
- OSMANLI ÜLKELERİ TARİHÎ COĞRAFYASI I-II
Osmanlı Devleti'nin kuruluş yıllarından itibaren yayıldığı coğrafya, bu coğrafyanın özellikleri, vücuda getirilen coğrafî eserlerin (kitapların) mahiyeti ve Osmanlı tarihî coğrafya anlayışı ele alınmaktadır.
- ARŞİV VESİKALARI ÜZERİNDE İNCELEMELER I-II
Osmanlı tarihiyle ilgili kaynak serilerinin başında gelen belgeler üzerinde durulmakta, bu belgelerin XV-XVI. Yüzyıla ait olanlarının şeklî özellikleri cinsleri, metin problemleri ele alınmaktadır
- KAYNAK ESERLER ÜZERİNDE İNCELEMELER I-II
XV-XVI. Yüzyıllarda yeniçağ tarihinin kitabî kaynakları üzerinde durulmakta; bunlardan yazma halinde bulunan eserler ile ilgili kütüphane araştırmaları yapılmaktadır.
- DENİZCİLİK TARİHİNİN ARŞİV KAYNAKLARI
Denizcilik Tarihi ile ilgili olarak arşivlerde bulunan Mühime defterleri, maliye ahkam Defterleri, Avarız defterleri, tersane muhasebe defterleri ve kuyud-ı mühimmat defterleri ile belge grupları tanıtılmaktadır.
- BİLİMSEL ARAŞTIRMA VE YAZMA TEKNİKLERİ
Tarih malzemesi toplamanın metodları, arşiv ve kitabî kaynaklardan yararlanma usulleri, fiş tutma, özet çıkarma teknikleri, araştırmanın yazımı sırasında dikkat edilmesi gereken hususlar, dipnot gösterme ele alınmaktadır.
- TARİHİ METİNLER ÜZERİNDE İNCELEMELER
Yakınçağ Osmanlı tarihi için birinci derecede önemli olan arşiv belgelerinin ele alınması ve değerlendirilme usulleri üzerinde durulmaktadır. Bu bakımdan Başbakanlık Osmanlı Arşivi'nde dönem için önemli arşiv belgelerinin ve dönemin bürokratik yapısının anlaşılması, arşiv belgelerinin değerlendirilmesine katkısı üzerinde durulmaktadır.
- YAKINÇAĞ TARİHİ BİBLİYOGRAFYASI
Yakınçağ Osmanlı Tarihi için temel başvuru kaynaklarından başlamak üzere daha spesifik monografik eserlere kadar ilgili kitap, ansiklopedi ve makaleler üzerinde durulmaktadır. Konu ile alakalı okumalar yapılmakta, araştırmacılara söz konusu eserler tanıtılarak, bilimsel bir çalışma için bu eserlerden yararlanma teknikleri hakkında uygulamalı çalışmalar yaptırılmaktadır.
- KAYNAKLAR VE ARŞİV İNCELEMELERİ
Yakınçağ Osmanlı Tarihi açısından birinci dereceden ve en büyük referans olan Osmanlı Arşivinin dönemle ilgili ihtiva ettiği tasnifler, dolayısıyla belgeler üzerinde çalışmalar yapılmaktadır. Diğer taraftan dönemle ilgili olarak eski Türkçe matbu ve yazma eserler ihtiva eden kütüphaneler tanıtılmaktadır.
- JEOPOLİTİK VE JEOSTRATEJİK BAKIMDAN EGE ADALARI TARİHİ
Ege Adaları'nın Osmanlı Devleti egemenliğinde teşkilat, başta idarî olmak üzere, sosyal, ekonomik ve kültürel açıdan değerlendirmektedir. Fethinden itibaren Devletin Ege Adalarının stratejik konumuna verdiği önem, ekonomik ve jeopolitik açılardan adaların karşı tarafta Anadolu sahili ile olan yakın ilişkisi gibi konular üzerinde durulmaktadır.
Yakınçağ Osmanlı Tarihi üzerinde yapılan seminer çalışması ve hazırlanan seminer ödevi ile bir bilimsel çalışmanın bir nevi ön hazırlığı yaptırılmaktadır.
- OSMANLI İMPARATORLUĞU VE AVRUPA DEVLETLERİ
19. yüzyıl sonu ile 20. yüzyılın başlarında Osmanlı Devleti'nin, dönemin önde gelen Avrupa Devletleri ile olan siyasî, ekonomik ve askerî ilişkileri, gelişmekte olan bloklaşma dahilinde bu ikili ilişkilerin aldığı şekil üzerinde durulmaktadır.
- KÜTÜPHANE VE ARŞİV TATBİKATI
Yakınçağ Osmanlı tarihi bakımından oldukça büyük bir öneme sahip başta Başbakanlık Osmanlı Arşivi olmak üzere, dönem ile ilgili bünyende yazma veya matbu kitap, dergi ve gazete barındıran kütüphanelerin tanıtımı ve kullanımı hususları üzerinde durulmaktadır
- I.MEŞRUTİYETİN İLANI MESELESİ
1876 senesinde ilan edilen I. Meşrutiyet'in ilanı öncesi ve sonrası meydana gelen olaylar, hazırlanan Kanun-i Esasî ve içeriği hakkında kapsamlı bir kurs sunulmaktadır.
- BİLİMSEL ARAŞTIRMA VE YAZMA TEKNİKLERİ
Bu derste öğrencilere bilimsel araştırma yapma ve tez yazma konusunda başlıca ölçüt ve yöntemler öğretilmektedir. Dersin içeriği:
1. Bilimsel araştırma ve yayınlarda nesnellik ölçütleri;
2. Bilimsel eleştiri yapma yöntemi;
3. Bilimsel rapor hazırlama yöntemi;
4. Bilimsel makale yazma yöntemi;
5. Tez yazımında önemli hususlar anlatılır.
- ATATÜRK DÖNEMİ FİKİR VE KÜLTÜR HAYATI
Bu dersin konusu, Atatürk döneminde (1923-1938) Türkiye'de yaygınlık kazanan fikir ve kültür akımlarıdır. Dersin içeriği:
1. Atatürk döneminde gündemde olan fikir akımları;
2. Atatürk'ün kültür ve medeniyet anlayışı;
3. Atatürk dönemi kültür inkılâpları;
4. Cumhuriyetin kuruluş yıllarındaki sosyo-kültürel hayat.
- OSMANLIDAN CUMHURİYETE İKTİSAT POLİTİKALARI
Bu derste Osmanlı Devleti'nin son dönemlerinden günümüze kadar Türkiye'de benimsenen ve sürdürülen ekonomi politikaları ele alınmaktadır. Dersin içeriği:
1. Osmanlı'da iktisat ve kapitülasyonlar;
2. Sevr ile Türkiye'yi tam sömürgeleştirme çalışmaları;
3. Atatürk'ün iktisadî bağımsızlık anlayışı;
4. Milli Mücadele dönemi iktisadî durumu;
5. İzmir İktisat Kongresi;
6. Lozan'ın iktisadî açıdan önemi ve kapitülasyonların kaldırılması;
7. Teşvik-i Sanayi Kanunu ve kalkınma çabaları.
- CUMHURİYET DÖNEMİ TÜRK TARİHÇİLİĞİ
Bu ders Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşunu 1923 yılını takiben gelişen Türk tarih yazımını incelemektedir. Dersin içeriği:
1. Cumhuriyet dönemine kadar tarihçilik anlayışı;
2. Cumhuriyet'in kuruluşunu takiben benimsenen yeni tarih anlayışı;
3. Cumhuriyet döneminde yapılan tarih çalışmaları;
4. Günümüzde Türkiye'de tarihçilik.
Bu ders 1919-1923 yılları arasında Anadolu topraklarında verilen bağımsızlık mücadelesini konu edinmektedir. Dersin içeriği:
1. Anadolu ve Rumeli'de İşgallere Karşı Direniş Fikrinin Ortaya Çıkışı;
2. Müdafaa-i Hukuk Cemiyetlerinin Kurulması;
3. Mustafa Kemal, Ali Fuat, Kâzım Karabekir Gibi Ordu Mensuplarının Silâhlı Direnişle İlgili Fikirleri;
4. Mustafa Kemal Paşa'nın Anadolu'ya Gönderilmesi;
5. Kongreler Dönemi (Erzurum - Sivas Kongreleri);
6. Kuva-yı Milliye'nin Ortaya Çıkışı;
7. Sakarya Savaşı;
8. Büyük Taarruz ve Mudanya Mütarekesi konuları anlatılmaktadır.
- TARİHİ METİNLER
Bu derste Osmanlıca tarihi metinlerle çalışma yöntemi öğretilerek Türkiye Devlet Arşivleri tanıtılmakta ve uygulamalı çalışmalar yapılmaktadır.
- TÜRKİYE CUMHURİYETİ TARİHİ KAYNAKLARI
Bu ders Türkiye Cumhuriyeti tarihi konusunda temel başvuru eser ve kaynaklarını tanıtmaktadır
- CUMHURİYET DÖNEMİ TÜRK DIŞ POLİTİKASI
Bu dersin konusu 1923'ten günümüze dek Türkiye'nin takip ettiği dış siyasettir.
Dersin içeriği:
1. Cumhuriyet dönemi Türk dış politikası ve Lozan;
2. Türk-İngiliz ilişkileri ve Musul sorunu;
3. Türk-Fransız ilişkileri ve Hatay meselesi;
4. Türk-Sovyet ilişkileri ve 17 Aralık 1925 tarihli Dostluk ve Saldırmazlık Antlaşması;
5. Silâhsızlanma konferansları ve Türkiye
6. Türkiye'nin Milliyetler Cemiyetleri'ne girmesi;
7. Balkan Paktı;
8. Boğazlar meselesi ve Montrö Sözleşmesi;
9. Türk-İngiliz-Fransız İttifakı (19 Ekim 1939);
10. II. Dünya Savaşı öncesinde İngiliz-Fransız-Sovyet ve Alman dış politikaları ve Türkiye.
- İNGİLİZCE TARİHİ METİNLER
Bu derste yabancı dil (İngilizce) tarihi metinlerle çalışma metodu üzerinde durularak uygulamalı çalışmalar yapılmaktadır.
- SEMİNER
Bu derste Cumhuriyet dönemi tarihi alanında uygulamalı çalışmalar yapılmaktadır.
- OSMANLI HAZİNELERİ
Bu ders, Hazine-i Amire, Enderun, İrad-ı Cedid, Tersane, Zahire, Mansure, Redif, Maliye, Ceyb-i Hümayun, Hassa vs. gibi çeşitli Osmanlı hazinelerini ele alır. Osmanlı hazinesinin yapısal özelliklerini, Osmanlı arşivinden örnekler vererek açıklamaya çalışır
- OSMANLI SARAY TÖRENLERİ
Özellikle idari merkez olarak Osmanlı Sarayında yapılan törenler ve siyaset arasındaki ilişkinin önemi üzerinde durur. Osmanlı kültür tarihinin genel çerçevesi içinde Osmanlı Sarayının siyasi ve yapısal özelliklerini ele alır.
- OSMANLI DİPLOMATİK İLMİ I - II
Osmanlı arşiv belgelerinden ferman, berat, name, hatt-ı hümayun, irade, buyuruldu, telhis, takrir, şukka, kaime vs. gibi farklı cins belgelerin ayırt edici özelliklerini ele alır.
Osmanlı arşiv belgelerinden Mühimme, Ahkâm, Şikayet, Sicil, Tahrir, Temettuat vs. gibi farklı cins defterlerin ayırt edici özelliklerini ele alır.
- OSMANLI KÜLTÜR TARİHİNİN KAYNAKLARI
Osmanlı tarihinin görsel kaynaklarına yoğunlaşır. Tarihi kaynak özelliğinde olan
minyatürler, resimler, ravürler ve Osmanlı tarihiyle alakalı seyahatnameler ele alınan konular arasındadır
- OSMANLI TARİHİNDE ARAŞTIRMA METODLARI